Classics To Go | 20 mei 2015

Top 5 Vonkende muziek

Hofvijverconcert © Theo Bos

‘Muziek moet vuur brengen in het hart van mannen en tranen in de ogen van vrouwen’, vond Beethoven. Deze hartstocht is volgende maand onderwerp van het jaarlijkse Hofvijverconcert. ‘Sparks’ is de titel, met vijf stukken waar de vonken vanaf vliegen.

John Adams Lollapalooza

Lollapalooza is een vreemd woord, gaf componist John Adams meteen toe. ‘Niemand weet precies wat het betekent en die vaagheid maakt het populair als typisch Amerikaans begrip. Lollapalooza suggereert iets groots en buitenissigs. Schrijver Henry Mencken dacht dat het woord oorspronkelijk stond voor een knock-out bij het boksen.’ In de oren van Adams riep Lollapalooza klankrijkdom en ritme op. En die associaties verwerkte hij halverwege de jaren in een orkeststuk voor de veertigste verjaardag van vriend en dirigent Simon Rattle. Het Lollapalooza-thema is te horen in de trombones en tuba’s. Adams vergeleek het stuk met de dans van Behemot, een Bijbels monster beschreven in het boek Job.

Pjotr Ilitsj Tsjaikovski Fantasie-Ouverture Romeo & Julia

Als er ooit vonken van liefde oversprongen, dan wel in het drama Romeo en Julia van de Britse dichter William Shakespeare, over de liefde tussen twee jongelingen uit rivaliserende families in Verona.
‘Liefde is een nevel, samengevloeid uit zuchten;
Zijn straalt als vuur, wanneer die nevelen vluchten,
In ’t oog der minnenden: wordt zij te zeer,
Te wreed verdrukt, dan wordt ze een tranenmeer,
Wat is zij verder? Waanzin vol verstand,
Verfrissend koeltje en felle zonnebrand.’
Dat zegt Romeo, en dan moet hij Julia nog ontmoeten. Tsjaikovski liet zich inspireren tot een symfonisch gedicht, met de althobo als Romeo en de fluiten als Julia. De muziek is in talloze televisieserie en bioscoopfilms te horen.

Gabriel Fauré Pavane

Waar bij Tsjaikovski en Adams het muzikale vuur soms hoog oplaait, daar gloeit het vooral in de Pavane van de Fransman Gabriel Fauré. Hoewel de Franse wet de crime passionel kent, zoals de moord gepleegd uit hartstocht of jaloezie, staat daar tegenover het beeld van de charmante en invoelende verleider, die alle regels van hoffelijkheid in acht neemt, die het hart eerder inpalmt dan verovert. De Pavane van Fauré is zo’n werk – ontleend aan een Spaanse hofdans – dat zijn luisteraars langzaam meelokt, alsof iemand zacht blazend het vuur laat opgloeien, de vonken dwarrelen de lucht en dan plotseling is er die eerste vlam. De Pavane was aanvankelijk een pianostuk, maar Fauré werkte het later om voor orkest en voegde er in een derde versie zelfs nog een koor aan toe.

Zoltan Kodály Dansen uit Galanta

Als ergens de vonken vanaf springen dan is het wel van zigeunermuziek. Deze werken vormden een belangrijke inspiratiebron voor de Hongaarse componist Zoltan Kodály. Hij was – net als Bela Bartók – een onvermoeibaar speurder naar volksmelodieën. Zijn kindertijd bracht Kodály door in de stand Galanta – destijds Hongaars, nu Slowaaks – waar zijn vader stationschef was. ‘Galanta had een beroemd zigeunerorkest’, herinnerde de componist zich. ‘Die klank was mijn eerste kennismaking met de krachtige vibraties van orkestmuziek.’ Neuzend in de ongeveer 1800 partituren met zigeunermuziek in Wenen vond Kodály ook werken die traditioneel uit de stad van zijn jeugd kwamen. Hij baseerde er in 1933 zijn hartstochtelijke Dansen uit Galanta op.

Igor Stravinsky De Vuurvogel

Goed en kwaad voeren een klassieke strijd op leven en dood in het sprookjesballet De Vuurvogel van Stravinsky. De mythische vogel staat voor het goede. Het kwaad verschijnt in de persoon van de tovenaar Katschei, die in zijn kasteel meisjes gijzelt en mannen versteent. De komst van de jonge prins Ivan verstoort het evenwicht. Hij wordt verliefd op een van de gevangen meisjes en weet met behulp van de vuurvogel de ogenschijnlijk onkwetsbare Katschei te doden. Stravinsky geeft prachtig gestalte aan de vuurvogel die een spoor van vonken achter zich trekt.

Het Hofvijverconcert ‘Sparks’ is onderdeel van Festival Classique
18 t/m 21 juni in Den Haag

Tijdens het Hofvijverconcert op 19 en 20 juni staat het Residentie Orkest onder leiding van de jonge dirigent Joshua Weilerstein. De innovatieve, internationale dansgroep Club Guy & Roni zorgt voor een spectaculaire aanvulling. Deze avond smelten muziek, dans en theater samen.