Classics To Go Classics To Go |

Top 5 Vijfde symfonieën

cijfer 5 op groene muur

De Vijfde is een begrip in de klassieke muziek. Zeg het, en bijna iedereen – zelfs niet-kenners – weet wat je bedoelt. De vijf beroemdste Vijfde Symfonieën.

Ludwig van Beethoven – Vijfde Symfonie ‘Noodlot’ (1808)

Wie zegt De Vijfde, die zegt Beethoven. De eerste maten van dit werk zijn vermoedelijk de bekendste klassieke muziek ter wereld. ‘Het noodlot klopt aan de deur’, zei de componist. Eigenlijk is het een thema van niks, dat ‘ta-ta-ta-taaa’, vinden de meeste musici, maar dat vormt juist de geniale kern, want het zorgt ervoor dat je er alles mee kan doen. Dichter en componist E.T.A. Hoffmann schreef dat Beethovens Vijfde ‘de luisteraar onweerstaanbaar meevoert naar het rijk van het oneindige’.

Gustav Mahler – Vijfde Symfonie (1904)

Mahler was chef van de Weense Hofopera en bewonderaar van het genre. Toch dirigeerde hij alleen maar opera, hij schreef er nooit zelf één. Hoewel… Zijn symfonieën kun je met een gerust hart vermomde opera’s noemen. Dat geldt zeker voor zijn Vijfde: een reis van donker naar licht, met wisselende stemmingen en sferen, veel drama en in het epicentrum de mooie liefdesverklaring – het beroemde Adagietto – aan zijn vrouw Alma. De rol van dat langzame deel als terugkerende muziek in de filmhit Death in Venice van Luchino Visconti maakte de Vijfde van Mahler tot een iconisch werk.

Felix Mendelssohn – Vijfde Symfonie ‘Reformatie’ (1832)

Is dit wel een Vijfde Symfonie? Niet als je de volgorde aanhoudt waarin Mendelssohn componeerde. Dan is de verwarring compleet. Mendelssohn schreef zijn Eerste Symfonie als eerste – de enige zonder bijnaam – maar dan slaat de chaos toe: zijn Vijfde (Reformatie) is in feite de tweede, zijn Vierde (Italiaanse) de derde, zijn Tweede (Lobgesang) de vierde en zijn Derde (Schotse) de vijfde en laatste. Maar deze Vijfde werd postuum gepubliceerd, als de laatste van zijn symfonieën. Vandaar. De componist zei eens dat hij het werk liever had vernietigd. Gelukkig deed hij het niet, want het is een klassieker. De bijnaam Reformatie kreeg deze Vijfde, omdat Mendelssohn het werk componeerde ter ere van driehonderd jaar Augsburgse Belijdenis, het document waarmee kerkhervormer Maarten Luther de basis legde voor het Protestantisme. De Vijfde zit dan ook vol verwijzingen naar Luthers kerkmuziek.

Pjotr Ilitsj Tsjaikovski – Vijfde Symfonie (1888)

Net als bij Beethovens Vijfde speelt het alom aanwezige noodlot een belangrijke rol in de tegenhanger van Tsjaikovski. De componist werd geplaagd door onvervuld verlangen en angsten. Zijn Vijfde bevat – als veel van zijn andere muziek – prachtige melodieën. Een tijdgenoot noemde het ‘de symfonie van de drie walsen’. Maar het blijft een dans met het noodlot, hoezeer Tsjaikovski in het slotdeel ook zijn best doet de tragische verhaallijn af te schudden. Waar het Mahler lukt in zijn Vijfde om in het licht te eindigen, daar schemert het bij Tsjaikovski.

Franz Schubert – Vijfde Symfonie (1816)

Net als Mozart verstond Schubert de kunst om het lichtvoetige en diepzinnige hand in hand te laten wandelen in zijn muziek. Zijn Vijfde is daar een van de helderste voorbeelden van. De pas 19-jarige Schubert schreef een eerbetoon aan zijn symfonische voorgangers als Haydn en – vooral – Mozart, maar wist tegelijkertijd in zijn Vijfde een heel eigen sfeer op te roepen. Hij componeerde het voor een klein orkest, wat de lichte en speelse toon versterkt. Een zonnige afsluiter in deze lijst van vijfde symfonieën.

220 enigmaLees en luister ook