Classics To Go | 17 november 2016

Top 5 Ennio Morricone

Giacomo Puccini is de vader van de Italiaanse filmmuziek, bekende Ennio Morricone eens. Hij zag de operacomponist als lichtend voorbeeld. Maar Morricone streefde zijn leermeester voorbij.

‘Morricone kan twee identiteiten laten samenvloeien’

Iets schrijven over het werk van Ennio Morricone is een monsterlijke opdracht. Tenminste, als je alles gehoord wilt hebben. De Italiaan schreef muziek bij zo’n vijfhonderd films en tv-series, ongeveer honderd popsongs en honderdvijftig klassieke composities. Ondanks de enorme populariteit van zijn filmmuziek en tal van nominaties moest hij tot zijn 87^ste wachten, voordat hij een echte Oscar kreeg. Weliswaar kende de jury hem negen jaar geleden een oeuvreprijs toe, maar daarbij hoefde hij het tegen niemand op te nemen. Pas dit jaar hield hij de concurrentie achter zich met de soundtrack van de Tarantino-western The Hateful Eight. ‘Hij is een man met twee persoonlijkheden’, zei de regisseur Bernardo Bertolucci. ‘De ene is de componist van eigentijdse klassieke muziek en de ander is de componist voor grote epische films. Zijn hele leven probeert hij om ze elkaar te laten voeden. Het is alsof beide stemmen elkaar verrijken. Morricone heeft het vermogen de twee identiteiten te laten samenvloeien.’

De revolverheld met de mondharmonica

Wie kent niet die hartverscheurende scène uit Once upon a time in the west. Een wrede bendeleider heeft de strop om een mans nek geknoopt en dwingt hem om op de schouders van zijn zoon te staan. De uitgeputte jongen krijgt een harmonica in zijn mond geduwd. Hij is niet sterk genoeg, bezwijkt na een ongetwijfeld urenlange strijd in de brandende zon en zijn vader sterft. Jaren laten trekt een mondharmonica spelende revolverheld door het westen op zoek naar de nog altijd even meedogenloze bende. Een zoektocht naar een kruising tussen wraak en gerechtigheid. De confrontatie tussen schurk Henry Fonda en held Charles Bronson blijft je altijd bij, net zoals de schoonheid van Claudia Cardinale, een weduwe die probeert te overleven in een wereld van mannen. Regisseur Sergio Leone zette enkele onvergetelijke karakters neer en Morricone gaf elke hoofdpersoon – geheel in de traditie van Richard Wagner – een eigen muzikaal thema. Dreigende elektrische gitaren kenmerkten Henry Fonda, de melancholische mondharmonica Charles Bronson.

Indianen in de ban van muziek

In de bioscoophit The Mission trekt een jonge priester in de achttiende eeuw het Zuid-Amerikaanse oerwoud in om indianen te bekeren. Die weten na zo’n twee eeuwen Europese conquistadores inmiddels wel dat een vreemdeling over het algemeen slecht nieuws meebrengt. Maar priester Gabriel redt zijn leven door zittend op een rots hobo te spelen. Hij betovert met het instrument de muzikaal gevoelige Guarani’s. Nou ja, op één na, die zijn hobo doormidden breekt. Maar toch… ‘Met een orkest’, stelt hij later nuchter vast, ‘hadden we een volledig continent kunnen bekeren.’
Hij krijgt gezelschap van een voormalig slavenhandelaar, die in oerwoud boete doet voor de moord op zijn broer. Als politieke handjeklap het bestaan van de missie bedreigt, in de vorm van Portugese troepen, moeten beide mannen en de indianen een keuze maken. De ene groep kiest voor de wapens, de andere voor geweldloos verzet. Voor de eerste kennismaking tussen de priester en de inboorlingen schreef Morricone een prachtig hobo-stukje in trage barokstijl.

Weemoedige herinneringen aan een dorpsbioscoop

De liefde voor de film is de rode draad door de Italiaanse kaskraker Cinema Paradiso, over de band tussen een zesjarige jongen en een oude man, in een oude dorpsbioscoop, vlak na de oorlog. Het kind kijkt als volwassene terug op die tijd. Hij is inmiddels een beroemd regisseur geworden. Als hij op een avond het bericht krijgt dat zijn oude vriend is gestorven, besluit hij na vele jaren naar zijn geboortedorp terug te keren. Daar liggen heel wat herinneringen – mooie en pijnlijke – op hem te wachten. Morricone componeerde een weemoedige soundtrack die er ongetwijfeld aan meewerkte dat Cinema Paradiso een Oscar won voor beste buitenlandse film.

Maximale spanning met minimale middelen

De maffiafilm The Untouchables kreeg een sterrencast met hoofdrollen voor Sean Connory en Kevin Costner als agenten en Robert de Niro als bad guy Al Capone, de onderwereldfiguur die in de jaren twintig van de vorige eeuw de straten van Chicago regeerde. De film is losjes gebaseerd op het proces dat Capone uiteindelijk ten val bracht. Terwijl Kevin Costner in het station op de verdachte boekhouder wacht, weet Morricone met minimale middelen de spanning maximaal op te voeren. Connory kreeg een Oscar voor de beste mannelijke bijrol. Morricone moest het andermaal met een nominatie doen.

And the winner is… Morricone

Eindelijk was er dan die ultieme beloning in de vorm van een Oscar. Dit jaar kreeg de 87-jarige componist de prijs voor zijn soundtrack van de Quentin Tarantino-western The Hateful Eight. Het genre van de western heeft de Italiaan altijd gelegen. De beste verklaring komt wellicht van de Metallica-zanger James Hetfield. ‘Morricone’s muziek is niet gepolijst, maar rauw en schaamteloos. Plotseling dringt zich een Mexicaanse hoorn naar voren en neemt de melodie over. Je hoort onvolkomenheden, die de muziek groots maken. Dus de vraag is: zijn het wel onvolkomenheden? Het heeft zoveel karakter in een wereld waarin de meeste soundtracks zo gepolijst zijn.’ Morricones stijl past ook bij het rauwe karakter van westerns, en omdat Tarantino een klassieker wilde maken, verbaasde het niemand dat hij zich wendde tot de meester die van Once upon a time in the west in 1968 de western der westerns maakte. Ditmaal niet met de woestijn als decor, maar de kille en besneeuwde bergen.