Classics To Go | 23 januari 2024

Top 10 Strijkkwartetten

10 strijkkwartetten uit de klassieke muziek op een rij

Of een strijkkwartet goed uit de verf komt ligt aan de chemie tussen de musici: de kwaliteiten van de vier spelers moeten buitengewoon goed afgestemd zijn op elkaar. En net als een goede wijn, wordt een strijkkwartet alleen maar beter naarmate het langer bestaat. We zetten tien ensembles op een rij.

Busch Quartet (1919-1951)

Noem het Busch Quartet en menig liefhebber zal enthousiast raken. Er wordt wel gezegd dat het kwartet niet te overtreffen is. Het werd bijna een eeuw geleden in Berlijn opgericht door de Duitse violist Adolph Busch. Het duurde enige tijd voordat een definitieve samenstelling was gevonden, maar nadat Adolphs broer Hermann toegetreden was als cellist, werden ze een van ‘s werelds beste kwartetten. De bijna spirituele kwaliteit in hun vertolkingen combineerden ze met een melancholisch geluid dat een bijna vocaal element had. Wellicht kwam dit voort uit hun geschiedenis: het kwartet heeft het Duitse vaderland moedig geboycot toen de nazi’s aan de macht kwamen. Hun vertolkingen van Schubert en de laatste kwartetten van Beethoven zijn essentieel om naar te luisteren.

Quartetto Italiano (1945-1980)

Het Quartetto Italiano werd opgericht door vier jonge Italianen in het jaar dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. De daaropvolgende 35 jaar (waarin de twee violisten trouwden) maakte hun carrière een grote bloei door. Hun verfijnde geluid en geraffineerde classicisme was toentertijd nieuw en werd hun handelsmerk. Ze speelden niet alleen werken van de gevestigde grootheden (vooral hun vertol-kingen van Mozart en Beethoven werden geprezen), maar ook kwartetten van bijvoorbeeld Webern en Milhaud. Hun opnamen van de kwartetten van Ravel en Debussy worden zelfs tegenwoordig vaak nog gezien als de beste. Hun spel klinkt simpelweg natuurlijk, waar andere uitvoeringen nog wel eens te gemaakt kunnen lijken.

Talich Quartet (opgericht in 1964)

Er is een eeuwenlange Tsjechische traditie van het spelen van strijkinstrumenten en veel inspirerende ensembles komen daar vandaan. Het Talich Quartet is een bijzonder en al lang actief kwartet. Het werd opgericht in 1964, waarna diverse veranderingen in de samensteling volgden. Op dit moment zijn ze nog altijd zeer succesvol. Typisch Tsjechisch is de warmte van het geluid en een flexibiliteit die net zo overtuigend is in Smetana en Dvořák als in Beethoven, geleid door de vurige Jan Talich Senior. Hun Beethoven kwartetcyclus uit de late jaren ’70 (met de even charismatische frontman Petr Messiereur) is indrukwekkend: indringend, energiek en mooi tegelijk.

Alban Berg Quartett (1970-2008)

ABQ Sommige kwartetten hebben zo lang deel uitgemaakt van het internationale muzikale leven, dat het gemakkelijk is om hun grootheid als vanzelfsprekend te beschouwen. De strijkers van het Weense Alban Berg Quartet verdedigden de traditie in de beste zin van het woord. Het waren inspirerende mentoren van een groot aantal jonge ensembles. Het kwartet komt uit de stad waar enkele van de mooiste strijkkwartetten werden geschreven door onder meer Mozart, Beethoven, Schubert, Berg, Schönberg en Webern. Het ensemble nam zijn roeping serieus en had een feilloze intellectuele benadering van de muziek. Maar er is niets droogs aan de klinkende resultaten. Hun opnamen zijn eindeloos subtiel en elke keer dat je ernaar luistert onthullen ze meer.

Kronos Quartet (opgericht in 1973)

kronos Er bestaan uitgesproken ideeën over hoe een strijkkwartet moet zijn samengesteld, hoe het moet klinken en wat ze spelen. Maar niemand heeft het fenomeen zo’n eigen gezicht gegeven als het Kronos Quartet. Zelfs nu, vier decennia later, hebben ze niets van hun pioniersgeest verloren en hun extraverte geluid is onmiddellijk herkenbaar. Dit in San Francisco gevestigde kwartet heeft niet alleen het repertoire voor het strijkkwartet aanzienlijk uitgebreid met vele nieuwe composities (ongeveer 800 tot nu toe), maar ook met grootheden samengewerkt vanuit elk muzikaal genre – waaronder Thelonious Monk, Jimi Hendrix en Sigur Rós. Dit zijn geen loze ‘crossover’ experimenten, maar echte ontdekkingsreizen en de overtuigende resultaten spreken voor zich.

Takács Quartet (opgericht in 1975)

takacs De Takács begonnen in Boedapest, toen vier studenten besloten om een strijkkwartet te vormen. Veertig jaar later is er nog altijd geen teken van een mid-life crisis – zelfs niet nu het kwartet gevestigd is in Colorado en slechts twee van de originele leden (de tweede violist en cellist) zijn overgebleven. Met de Britse violist Edward Dusinberre aan het hoofd van het kwartet, lukt het ze om tegelijkertijd
onmiddelijk herkenbaar te zijn, en toch in staat om steeds een andere klankwereld te betreden, afhankelijk van wat ze spelen. Wat ze ook doen, ze laten je geloven dat hun aanpak de enig juiste aanpak is. Hun vertolking van Beethoven fascineert eindeloos, maar hun aangrijpende vertolking van Bartók is net zo baanbrekend.

Hagen Quartett (opgericht in 1981)

hagen De Busch-broers mogen dan wel de helft van hun gelijknamige kwartet gevormd hebben, de Hagens gingen nog verder. Oorspronkelijk bestond het hele kwartet uit broers en zussen. De tweede violist stapte al snel uit het kwartet, maar de samenstelling van Lukas, Veronika en Clemens Hagen met Rainer Schmidt is al lang een bewezen een winnaar. Hun zeer bijzondere geluid komt deels voort uit de vier Stradivarius-instrumenten, die eerder werden bespeeld door Paganini en het Tokyo Quartet. Bovendien hebben ze het vermogen om de meest bekende werken volkomen eigentijds te laten klinken. Hun oor voor detail en subtiele geluid leverden een van de mooiste Mozart-cycli op.

Quatuor Mosaïques (opgericht in 1987)

Kwartetten die gebruik maken van historische instrumenten zijn vrij zeldzaam, zelfs nu er op dat gebied orkesten in overvloed zijn. Het Quatuor Mosaïques werd opgericht door vier spelers die in Concentus Musicus Wien onder leiding van Nikolaus Harnoncourt,
de pionier van de ‘authentieke’ beweging, hebben gewerkt. Het mag dus geen verrassing zijn, dat het ensemble een krachtig karakter heeft. Consequent werpen zij nieuw licht op muziek die we dachten te kennen, in het bijzonder die van Haydn, Mozart, Schubert en Beethoven, maar ook Mendelssohn. Hun vurige spel met weinig vibrato combineren ze met een aangeboren virtuositeit en directheid die onweerstaanbaar is.

Quatuor Ébène (opgericht in 1999)

Het Franse Quatuor Ébène is een jong ensemble uit 1999, dat stormenderhand de wereld verovert. Wat opvalt is hun frisse aanpak, waarbij niets vanzelfsprekend is. Bekende strijkkwartetten zoals die van Debussy en Ravel zien ze in een compleet nieuw licht, zonder te vervallen in trucjes. Quatuor Ébène is het echte werk – ze hebben een fabuleuze techniek en vier krachtige persoonlijkheden. Met hun spel overspoelen ze je met hun warmte en directheid. Ze schuwen ze niet om buiten de gebaande paden te gaan, wat bijvoorbeeld blijkt uit hun album Brazil. Dit album spelen ze bovendien minstens zo overtuigend als bijvoorbeeld de werken van de Mendelssohn-familie.

Pavel Haas Quartet (opgericht in 2002)

Zeiden we net niet dat strijkkwartetten beter zijn naarmate ze ouder worden? Er zijn uitzonderingen op elke regel. Het Pavel Haas Quartet (Tsjechisch, net zoals het Talich Quartet) werd opgericht in 2002 en begon al heel vroeg met het winnen van prijzen. In vergelijking met de meeste kwartetten zijn ze nog erg jong, maar hun levensvreugde en het plezier in wat ze doen spat er vanaf: je kunt het niet helpen, je wordt verleid door hun spel. Het kwartet kan een wonderlijk rijke, chocolade-achtige klank creëren. Emoties worden onbevreesd blootgelegd – vooral in hun opnamen van de muziek van Janáček en Schubert – en niet alles hoeft mooi te zijn.