Classics To Go | 28 juni 2022

Top 10 Jazz meets Classical

Jazzmusici die klassiek spelen, klassieke componisten die zich laten inspireren door jazz: het levert indrukwekkende samenwerkingen en prachtige samensmeltingen op.

Lucie Horsch’ Ornithology

Lucie Horsch laat de blokfluit swingen! Op haar album Origins brengt ze muziek uit allerlei windstreken bij elkaar, van Schotse en Ierse volksmelodieën, levendige Roemeense en Slavische dansen, Argentijnse tango, en Senegalese improvisaties en… jazz. Samen met het genredoorbrekende Nederlandse collectief Fuse, bekend van Podium Witteman, laat ze in Charlie Parkers beroemde bebop standard Ornithology de blokfluit klinken als nooit tevoren.

Gershwins Rhapsody

4 februari 1924 is volgens de geschiedenis de datum waarop klassieke muziek en jazz elkaar voor het eerst ontmoetten op het podium, toen George Gershwins Rhapsody in Blue in première ging met het orkest van dansorkestleider Paul Whiteman in New York. Gershwins pianowerk zit vol jazz-invloeden: piano funk, ragtime feestvreugde, cadensen die geïmproviseerd klinken (en ook waren tijdens die eerste uitvoering). Helaas is er geen beeld van Gershwin die zijn beroemde Rhapsody speelt. Maar dit onlangs gerestaureerde archiefmateriaal uit 1931 waarin Gershwin enthousiast zijn iconische nummer I Got Rhythm speelt, vertelt ons alles wat we moeten weten over het vingervlugge pianospel van deze grootheid.

Milhauds Ballet

In feite speelde de jazz al een heel belangrijke rol in het ballet La création du monde uit 1923 van de Franse componist Darius Milhaud. Milhaud was net teruggekeerd uit New York, waar hij zich in de clubs van Harlem had ondergedompeld in de jazzmuziek. Het lange openingsthema van dit werk wordt gedragen door de altsaxofoon. Een percussiesectie, inclusief woodblock, koebel en snare drum, imiteert de jazzdrums. De noten kaatsen als in het vraag-en-antwoord-spel van een klassieke jazzband uit New Orleans. Leonard Bernstein dirigeerde Milhauds meesterwerk in Parijs in 1976.

Tatums Dvořák

De in Ohio geboren Art Tatum zorgde voor een technische standaard die elke andere jazzpianist – van Duke Ellington tot Bud Powell – streefde te evenaren. Zelfs Vladimir Horowitz bewonderde zijn spel zeer. Zijn niet onaanzienlijke ego bij de deur achterlatend, zou deze jazzclubs zijn binnengeslopen om Tatum te horen spelen. Het is niet moeilijk te begrijpen waarom Horowitz zo werd meegesleept. Tatum’s linkerhand springt heen en weer over de piano, terwijl zijn rechterhand cascades noten op hoge snelheid speelt, met een vingervlugheid waar klassieke pianisten van dromen. In onderstaande video uit de jaren ’40 brengt Tatum de humor terug in Dvořáks Humoresque.

Benny’s Concerto

Benny Goodman – de koning van de swing, die in 1938 voor het eerst de jazz naar Carnegie Hall bracht – genoot een tweede carrière als klassiek klarinettist. Hij maakte opnamen van werken van Mozart, Brahms en Weber. En in 1947 schreef Aaron Copland een concert voor Goodman, speciaal met het oog op zijn capaciteiten als jazzmuzikant. De eenzame lyriek van het openingsdeel deed een appèl op Goodmans vaardigheden als vertolker van jazzballads, terwijl Coplands groovende slotdeel vol zit met Latijnse ritmes, lopende jazz-bassen en swingende melodielijnen. In 1976 voerden Goodman en Copland het concert uit met Het Los Angeles Philharmonic Orchestra.

Ravels Blues

Toen Ravel in 1928 New York bezocht, vertelde hij een journalist dat hij met stomheid was geslagen door het pianospel van Gershwin. Hij keerde terug naar Parijs met een hoofd vol jazz. Zijn Pianoconcert in G gr.t. wordt vaak gezien als het muzikale broertje van Gershwins Rhapsody in Blue. Het middendeel van zijn Vioolsonate is een zeldzamer geval. Dit werk vangt op een briljante manier de rauwe, emotionele dubbelzinnigheid van de authentieke blues.

Dave en Lenny

Het Dave Brubeck Quartet stond in 1960 op het podium van Carnegie Hall, omringd door de New York Philharmonic onder leiding van Leonard Bernstein. Bernstein Plays Brubeck Plays Bernstein was het spin-off album, met een herinterpretatie van de West Side Story en een werk van Dave’s broer en componist Howard vol fuga’s, contrapunt en jazzimprovisatie met de uitbundigheid van een bigband, Dialogues for Jazz Combo and Orchestra. Het Brubeck Quartet voerde het Rachmaninov-achtige langzame deel vaak uit als een zelfstandig werk – zoals Dave altijd zei, ‘helaas kan Lenny er niet bij zijn vanavond, maar we zullen ons best doen’.

Westbrooks Waltz

De Britse componist en orkestleider Mike Westbrook bracht in 1992 zijn Big Band Rossini naar de BBC Proms. Westbrook is een pionier op het gebied van Britse jazz; het is een doorgewinterde jazzartiest (Duke Ellington is zijn idool) die werken heeft gecomponeerd waarin ruimte is gecreëerd waarin improvisatie kan bloeien. De ‘Viennese Waltz’ komt uit London Bridge is Broken Down, Westbrooks compositie voor stem, jazzorkest en kamerorkest uit 1987. Het stuk zit vol herinneringen aan het ‘oude’ Europa.

Miles of Mozart

In de jaren ’70 speelden Chick Corea en Keith Jarrett keyboard op een aantal van Miles Davis’ meest radicale albums: In A Silent Way, Bitches Brew en Live Evil. Tien jaar later nam Keith Jarrett muziek van Bach, Sjostakovitsj en Händel op, terwijl Chick Corea een pianoconcert componeerde, geïnspireerd op de muziek van Mozart. In 1985 tourden beide mannen door Japan, waar zij Mozart’s Concert voor twee piano’s uitvoerden. Het was een groot succes. Gelukkig heeft iemand het gefilmd!

Menuhins Jealousy

Toen Yehudi Menuhin in 1971 tijdens Michael Parkinsons BBC talkshow optrad met Stephane Grappelli, werd hij, in zijn eigen woorden, verblind door de vaardigheid van de Franse jazzviolist als improvisator. Hij speelde, voor de enige keer in zijn leven, de tweede viool. Menuhin bekende later dat hij zijn partij vaak gerepeteerd was, zodat Grappelli een goede basis had om op te improviseren – ‘en ik zou alles hebbn gegeven om datzelfde ook te hebben kunnen doen, maar ik kon het gewoon niet’, zei hij.
Was hun keuze voor de melodie Jealousy een reactie op hoe Menuhin zich voelde?