Top 10 Dance in klassiek

Verre neven

Een groter verschil dan tussen de klassieke concertzaal en een dance event lijkt er op het eerste gezicht niet te zijn. Toch is er meer overeenkomst dan je zou denken. Veel hedendaagse elektronische klanken en technieken vinden hun oorsprong in de experimenten van klassieke componisten. Denk bijvoorbeeld aan Karlheinz Stockhausen en Pierre Boulez, twee pioniers die met hun elektronische experimentele muziek de basis legden voor de generaties componisten en ontwikkelingen na hen.
Maar naast in klank, zijn klassieke en elektronische dance muziek soms ook in functie met elkaar verbonden. Dance muziek brengt door de aard ervan het publiek langzaam in extase. Er is klassieke muziek waar hetzelfde mechanisme een rol speelt. Denk bijvoorbeeld aan minimalisten als Steve Reich en Philip Glass. Hun repeterende muziek probeert, net als sommige elektronische dance muziek, de luisteraar in trance te brengen. Het is dus geen wonder dat muziek van deze componisten – al dan niet via dj’s – zijn weg vindt naar het dance-podium.

Maar de verwantschap gaat nog verder. In de huidige maatschappij, waar kruisbestuiving de orde van de dag is, valt het verschil tussen de twee soms nauwelijks meer te horen. Regelmatig verwerken DJ’s klassieke composities in hun muziek en soms klinkt die muziek zelfs in een klassieke concertomgeving als het Amsterdamse Concertgebouw, wat jaarlijks een van de locaties van het wereldberoemde Amsterdam Dance Event (ADE) is.
In deze Top 10 kijken we naar klassieke muziek, oud en nieuw, die op een dance event niet zou mistaan.

Max Richter XIII. Orlando: Genesis of Poetry

In Three Worlds: Music from Woolf Works gaat componist Max Richter op zoek naar de waarheid van Virginia Woolf. Volgens de dichteres waren woorden daartoe immers ontoereikend. Richter vertaalde Woolfs kenmerkende stream of consciousness-stijl naar vloeiende, repeterende muziek. Samen met de computereffecten doet zij daarom soms als elektronische muziek aan. Schijn bedriegt echter, Richters duistere verhaal zul je niet snel op een dance event tegenkomen. Net als het het late werk van Woolf hangt zijn compositie tegen het waanzinnige aan. XIII. Orlando: Genesis of Poetry wekt iets verdovends en naargeestigs op — een dramatische voorspelling van Woolfs zelfdoding.

Ludovico Einaudi Newton’s Cradle

Het zachte en intense begin van Newton’s Cradle verraadt op geen enkele manier de aanstormende climax. De stuiterende bas doet zelfs bijna fragiel aan. Maar geleidelijk aan laat Einaudi, met zijn typische combinatie van digitale en akoestische instrumenten, het stuk langzaam uitdijen. Hoewel de muziek continu zwelt, hebben we enige houvast aan de constant terugkerende puls. En hier komt de naam van het stuk om de hoek kijken: de ‘newtonpendel’ – een klein toestel met vijf naast elkaar hangende balletjes, waarvan de buitenste twee heen en weer slingeren zonder elkaar aan te raken.

Nils Frahm Hammers

Nils Frahm bevindt zich in een grijs grensgebied. Is hij componist, dj of iets daartussenin? Ook met zijn Hammers (een compositie of nummer?) zweeft hij ergens in het midden. Frahms werkwijze doet aan die van een dj denken – het kostte hem bijvoorbeeld drie en een half uur om de benodigde apparatuur voor Hammers te installeren. Luisterend naar het stuk heeft het echter ook veel weg van klassieke muziek – herinneringen aan Steve Reich en Philip Glass steken regelmatig de kop op. Maar tussen de brei aan minimalistische patronen schijnen langzaam een melodie en beat door die net zo goed uit de elektronische muziek hadden kunnen komen. Een duidelijk grensgeval. Harpist Remy van Kesteren liet zich inspireren tot een bewerking.

Steve Reich Piano Phase voor Twee Piano’s

Het begin van Steve Reichs Piano Phase voor Twee Piano’s lijkt niet erg bijzonder. Twee piano’s spelen een eenvoudig repeterend motiefje. Niks speciaals, totdat een van de instrumenten langzaam aan wat sneller gaat spelen. De twee motieven schuiven zo geleidelijk uit elkaar, iedere keer nieuwe combinaties vormend. Op een gegeven moment is de oorspronkelijke melodie zelfs nauwelijks meer te horen. Piano Phase componeert zichzelf als het ware. Het stuk lijkt zonder richting door te dreunen en resulteert in een verwarrende ervaring waarin de tijd soms de weg kwijt lijkt te zijn.
In dit muziekvoorbeeld speelt Mahan Esfahani het werk op klavecimbel en…met zichzelf!

Nico Muhly I Drink The Air Before Me: Storm Centre

Het stampen uit Muhly’s I Drink The Air Before Me doet denken aan een vernietigende storm. En dat is ook precies wat de componist met deze muziek wil uitbeelden. Een grote steen belandt midden in een malende storm en wordt een speelbal in de handen van de natuur. Mulhy gebruikt voor dit verhaal zijn kenmerkende eclectische muziekstijl. We horen Rock-invloeden, zoals het bonkende ritme, maar ook minimalistische patronen en klassieke instrumenten. Wanneer je niet beter zou weten zou I Drink The Air Before Me zelfs experimentele dance muziek kunnen zijn.

John Cage Sonate V

Dat de sonates van John Cage ongrijpbaar klinken, is het resultaat van de vernieuwende technieken van de componist. Cage schreef de stukken voor ‘prepared piano,’ een gewone piano met schroeven, knijpers, bouten, moeren en allerlei andere voorwerpen op de snaren. Het instrument krijgt er een apart, soms zelfs elektronisch, geluid mee, zoals het geval is in Sonate V. Maar nieuwe geluiden uit de piano krijgen was niet het enige ingenieuze idee in deze composities. Cage baseerde de vorm en het ritme van zijn sonates op wiskundige verhoudingen en proporties, wat de muziek nog buitenaardser laat klinken.

Eric Whitacre Equus

Het had niet veel gescheeld of Eric Whitacre had de melodie van Equus in een opruimbui weggegooid. Gelukkig hoorde een bevriend componist, die toevallig op bezoek was, hem het thema spelen. Hij dreigde het te stelen als Whitacre er zelf niks mee deed. En zo geschiedde. Whitacre begon de melodie te verkennen en kreeg tijdens dat proces beelden van paarden binnen. Het thema deed hem aan de kracht en de energie van het dier denken en werkte de muziek daarom verder uit tot een symfonische ode. Vandaar ook de naam Equus, het Latijnse woord voor paard.

Vangelis Albedo 0.06

Vangelis is voornamelijk bekend van zijn soundtracks voor Blade Runner en Chariots of Fire. Toch schrijft de Griek ook buiten de film memorabele muziek. Zo componeerde hij ter ere van de gelijknamige ruimtemissie het album Rosetta. De Rosetta-satelliet werd ruim tien jaar geleden de ruimte in geschoten om aan zijn lange opdracht te beginnen. Na een eenzame reis lukte het de sonde uiteindelijk om op een komeet te landen en vanaf daar wetenschappelijke gegevens terug naar de aarde te sturen. Vangelis’ muziek past goed bij de satelliets tienjarige Odyssee — met Albedo 0.06 wanen wij ons even in de ruimte.

Lambert Sweet Apocalypse

De illustere filmcomponist Lambert, die zijn identiteit veilig schuilhoudt achter een duister masker, maakte een album over het eind der tijden. Hoewel de armageddon voor velen een moment van verschrikking en angst is, heeft Lamberts versie iets zoets en hypnotisch. Sweet Apocalypse met zijn tedere melodie en afstandelijke klanken heeft niets gemeen met de terreur van de gebruikelijke dies irae. De componist schetst, met een klassieke piano, pop-achtige drums en computergeluiden, juist ‘zoete’ beelden. Maar de muziek vertelt niet als enige het verhaal van Lamberts visioen. Vierentwintig bijbehorende afbeeldingen nemen ons mee naar een nostalgische plek.

Philip Glass Étude: No. 9

Etudes kunnen om verschillende redenen geschreven worden. Meestal zijn het oefenstukken voor zangers of instrumentalisten — studies om een bepaalde techniek beter onder de knie te krijgen. Etudes kunnen echter ook voor de componist zelf geschreven zijn. Hij of zij oefent dan in een bepaalde compositiestijl of verkent een nieuw idee. De minimalist Philip Glass koos beide opties. Zijn twintig etudes zijn zowel studie-objecten voor pianisten, als compositie-oefeningen voor hemzelf. Kenmerkend is Glass zijn Étude: No. 9, een spinnende wind met verschillende ritmische en melodische lagen. Hier in de oorspronkelijke versie en in de versie van DJ CFCF

Aanbevolen opnamen

Lees en luister ook

• Focus Beatles en de klassieken

• In the spotlights Víkingur Ólafsson 

• Top 10 Neo-klassiek

• Kijk Aerial van Remy van Kesteren

• In the spotlights Ludovico Einaudi

• Focus Soundscapes