Classics To Go | 01 november 2016

Top 10 Altviolisten

Negeer alle grappen over altviolisten. De altviool is een ongelooflijk mooi solo-instrument met een prachtige, warme klank. Onder meer dankzij de bijdragen van de virtuoze musici in deze top 10 is de altviool uit de schaduw van zijn kleinere neef, de viool, gekomen en heeft een volwaardige plek in het concertrepertoire ingenomen.

Yuri Bashmet (1953)

Hoewel zijn populariteit inmiddels over het hoogtepunt heen is, kun je er niet omheen dat Yuri Bashmet een heel belangrijke rol gespeeld heeft in de emancipatie van de altviool. Hij maakte het instrument sexy voor publiek, componisten en jonge musici. Letterlijk. Op een van zijn eerste publiciteitsfoto’s stond hij naakt, met slechts de altviool om zijn naaktheid te bedekken. Maar zijn imago van een rockster stond zijn serieuze bedoelingen niet in de weg. Bij Bashmet stonden zijn indrukwekkende technische vaardigheden volledig in dienst van zijn instinctieve muzikale begrip. Hij liet, op een manier zoals dat niet eerder gedaan was, de expressieve mogelijkheden van de altviool volledig tot hun recht komen in zijn spel. Datzelfde gold voor zijn orkest, de Moscow Soloists. Bashmet inspireerde componisten als Schnittke, Goebaidulina, Tavener and Turnage tot het schrijven van een heel arsenaal aan nieuwe werken. Iets waar een nieuwe generatie altviolisten nu van kan profiteren.

Paul Hindemith (1895-1963)

Als je de naam Paul Hindemith hoort, denk je vooral aan de voortuitstrevende en productieve componist en dirigent. Niet veel mensen weten dat hij ook een zeer virtuoos altviolist was. De technische en muzikale eisen die zijn composities voor altviool – waaronder vier solosonates – aan de speler stellen zijn een teken van zijn ambities met betrekking tot het instrument. Er zijn een paar solo-opnamen van hem bewaard gebleven, waarin je kunt horen hoe goed hij speelde. Bovendien zijn er opnamen van het Amar Quartet waarin hij de altvioolpartij voor zijn rekening nam. Met dit kwartet bracht hij veel van zijn eigen strijkkwartetten in première. Hindemith leidde een roerig leven. Hij viel uit de gratie bij de Nazi’s en zijn muziek werd beschouwd als ‘Entartete Kunst’. Hij emigreerde naar Zwitserland en later naar Amerika. Hij was een inspirerend docent en had een niet aflatende zucht naar kennis. Een van zijn composities is een theaterstuk over een man die met zijn ‘anti-altvioolspel’ mensen vermoord en die zijn baas door het toilet spoelt.

Nobuko Imai (1943)

Nobuko Imai is geboren in Japan en studeerde aan zowel Yale als Juilliard. Ze heeft opgetreden op ‘s werelds grootste festivals en kamermuziek gespeeld met Gidon Kremer, Yo Yo Ma, Itzhak Perlman, András Schiff, Isaac Stern en Pinchas Zukerman.
Haar uitgebreide discografie van meer dan 30 cd’s omvat repertoire van Bach tot Takemitsu, die zelfs een altvioolconcert voor haar schreef. Imai heeft een krachtig en vol geluid, dat, hoewel misschien niet zo genuanceerd als dat van sommige van haar jongere collega’s, ontegenzeglijk de grote kracht van haar muzikale persoonlijkheid overbrengt. Als een groot pleitbezorger van de altviool, richtte ze in 1992 ter promotie van het instrument, haar bespelers en de literatuur het Viola Space Festival op.

Kim Kashkashian (1952)

Kim Kashkashian is een krachtige altvioliste met een enorm bereik en een grote muzikale integriteit. Met haar muzikale nieuwsgierigheid heeft ze veel eigentijdse componisten, waaronder Peter Eötvös, Lera Auerbach and Tigran Mansurian, opdracht gegeven om stukken voor haar te schrijven en veel van hun werken uitgevoerd. Het feit dat ze in 2012 een Grammy Award voor ‘Best Classical Instrumental Solo’ won voor haar album Kurtág and Ligeti: Music for Viola is een teken van haar succesvolle pleidooi voor muziek die niet makkelijk in het gehoor ligt. Net als veel van de altviolisten in deze top tien, combineert Kashkashian een solo-carrière met het spelen van kamermuziek. Ze is een van ‘s werelds meest gevraagde altviooldocenten, ze gaf les in Duitsland en nu aan het New England Conservatory in Boston. En ze is artistiek directeur van Music for Food, een liefdadigheidsorganisatie die musici inzet om de hongerproblemen in de omgeving van Boston tegen te gaan.

Lawrence Power (1977)

Lawrence Power is een van de weinige altviolisten die is begonnen op het instrument zonder eerst viool te spelen. Meer recent heeft hij zich overigens wel aan de viool gewaagd. Erg bekend is zijn naam bij het grote publiek niet. Maar hij is een meer dan fantastisch musicus en een echte dienaar van de muziek, zowel als solist als in kamermuziek. Hij speelt samen met grote musici als bijvoorbeeld Maxim Vengerov en Joshua Bell en is actief bij het Nash Ensemble uit Londen. Er zit een enorme zeggingskracht en oprechtheid in zijn gepassioneerde spel en zijn uitgebreide discografie is het bewijs van zijn veelzijdigheid.

William Primrose (1904-1982)

De in Glasgow geboren William Primrose studeerde aanvankelijk viool en ging naar België om les te nemen van de legendarische violist Eugène Ysaÿe. Toen hij op advies van zijn docent overstapte op de altviool, bracht hij een virtuoze techniek mee. Wanneer je luistert naar zijn opname van de Capriccio’s van Paganini, hoor je hoe weinig last hij heeft van de grotere afmetingen van het instrument. Hij speelt met grote muzikaliteit en evenveel gemak, flair en nauwkeurigheid als de grote violisten van zijn generatie. Primrose inspireerde Bela Bartók tot het schrijven van een Altvioolconcert, hoewel deze stierf voordat hij het kon voltooien. Benjamin Britten schreef zijn Lachrymae, een ander klassiek geworden repertoirestuk voor de altviool, voor William Primrose. Hij tourde als solist en speelde in het London String Quartet en in Toscanini’s NBC Symphony Orchestra. Op latere leeftijd ging hij lesgeven en schreef hij zijn memoires Walk on the North Side.

Antoine Tamestit (1979)

Er zit een prachtige subtiliteit en gevoeligheid in het soepele spel van Antoine Tamestit. Wanneer je luistert naar zijn opname van Schuberts Arpeggione Sonate hoor je hoe zijn klank verschilt van het massieve altvioolgeluid dat je vaak hoort. Iedere noot en elke melodie wordt met grote zorgvuldigheid gevormd, gekleurd – van subtiel gefluister tot een stevige, donkere klank – en getimed. Het karakter in zijn spel kan bliksemsnel veranderen.
Hoewel hij de jongste is van alle altviolisten in deze top tien, heeft Tamestit toch al veel speerpunten binnen het altvioolrepertoire opgenomen, waaronder de Bach Suites, het Schnittke Concerto en de Sonate van Dmitri Sjostakovitsj. Tamestit speelt in een trio met Frank Peter Zimmermann en Christian Poltera, is samen met Nobuko Imai artistiek directeur van het Viola Space Festival in Tokio, en geeft les aan het Conservatorium van Parijs.

Lionel Tertis (1876-1975)

Tertis werd geboren in 1876 en was de pionier van de altviool als solo-instrument. Hij reisde de hele wereld over om als solist concerten te geven. Hij speelde onder meer het Altvioolconcert van William Walton, hoewel de première van dit stuk gespeeld werd door Paul Hindemith. Je kunt zijn wat ouderwets aandoende manier van spelen met het trage, brede vibrato onder meer horen in zijn opname van de Sonate van Arnold Bax (gecomponeerd voor Tertis). De Sonate in f kleine terts van Johannes Brahms speelt hij met een gloeiende intensiteit. Tertis stopte met spelen in 1936 toen hij nog op de toppen van zijn kunnen was, wegens reumatische problemen in zijn rechterarm. Hij richtte zich daarna vooral op lesgeven en schrijven.

Tabea Zimmermann (1966)

Zimmermanns spel combineert intellect en muzikaal begrip met een onberispelijke techniek en een intense klank. Al op jonge leeftijd won ze diverse concoursen, onder andere die in Genève in 1982 en de Maurice Vieux international Viola Competition in 1983. Zimmermann behoort tot een indrukwekkende generatie van muzikanten die de muzikale en mentale valkuilen van het bestaan als muzikant weten te ontwijken door de juiste balans te vinden tussen het spelen van soloconcerten, het spelen van kamermuziek en het lesgeven. Als kamermusicus is ze onderdeel van het Arcanto Quartet met violisten Antje Weithaas en Daniel Sepec en cellist Jean-Guihen Queyras. Als docent is ze verbonden aan de Hochschule für Musik Hanns Eisler Berlin.

Pinchas Zukerman (1948)

Pinchas Zukerman is vooral bekend als violist en sinds de afgelopen jaren ook als dirigent. Maar zo goed als zijn vioolspel al is, zijn altvioolspel is nog beter. De viool lijkt vaak wat klein in zijn handen en zijn streek is soms gewoon te krachtig voor het instrument. Op een altviool benut hij met zijn capaciteiten juist het volledige arsenaal aan mogelijkheden. Het grotere instrument lijkt ook beter bij zijn introverte en bedachtzame persoonlijkheid te passen dan de extraverte viool. De pure vreugde van ware muzikale soulmates begrijp je door te luisteren naar zijn opname van Mozarts Sinfonia Concertante waarin hij samenspeelt met zijn oude vriend Itzhak Perlman.