Classics To Go | 24 juni 2015

Album van de week Sax avec Elan

Amstel Quartet met Philippe Elan © Elizabeth Melchior

Frankrijk staat de komende weken weer in de schijnwerpers als de Tourkaravaan er doorheen trekt. Het chanson behoort in dat land tot de klassieke muziek. Musicologen doen er studie naar. Philippe Elan verkent de grenzen ervan met de klassiek geschoolde saxofonisten van het Amstel Quartet.

In de stem van Elan komt de zon op en gaat hij weer onder

Wat de liederen van Franz Schubert zijn voor de Duitstaligen dat zijn chansons voor de Fransen: diepgevoelde poëzie over alle levensfasen en gevoelens die daarbij horen. Voor Nederlanders is het genre ook onlosmakelijk verbonden met Radio Tour de France. Want juli – als La Grande Boucle de wielerwereld in zijn greep houdt – is de jaarlijkse bloeitijd van het chanson.
Een groot vertolker is Philippe Elan, een Fransman die al dertig jaar in Amsterdam woont. In de kleuren van zijn stem hoor je de zon opkomen en ondergaan, alle gevoelens tussen geboorte en sterven lijkt hij te kunnen verklanken, waardoor de chansons telkens – zoals het hoort – tot kleine levensverhalen uitgroeien. Op zijn nieuwe album Sax avec Elan vertelt hij die mini-drama’s samen met de saxofonisten van het Amstel Quartet.
Componisten als Bob Zimmerman, Reyer Zwart, Sylvia Maessen en Wijnand van Klaveren schreven prachtige bewerkingen van beroemde chansons als La Mer, Il est cinq heures, Paris s’éveille, Ne me quitte pas, Non je ne regrette rien. Het album bevat ingenieus verweven hommages aan de chansonniers Charles Trenet, Edith Piaf en Charles Aznavour, maar ook een arrangement van de herkenningstune van Radio Tour de France, het laatste lied van Harry Bannink en Ramses Shaffy’s grote hit Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder.

Componist Hector Berlioz hoorde in de sax een alleskunner

Het werkt wonderwel: de combinatie tussen chansonnier Elan en het Amstel Quartet. De saxofoons voegen zich moeiteloos in het drama van de liederen. Het blijven wonderlijke stemmen. Componist Hector Berlioz viel meteen voor de charmes van het nieuwe instrument, dat Adolphe Sax bedacht in de eerste helft van de negentiende eeuw. Hij zag in de saxofoon een alleskunner met een toonkleur tussen het koper en de houtblazers, maar het instrument deed Berlioz in de verte ook denken aan strijkers. Je kon er van alles mee uitdrukken, vond de componist. ‘De ene keer ademt de saxofoon een diepe rust, op andere momenten gloeit hij van emotie, of is hij dromerig en melancholiek.’
In zekere zin typeerde Berlioz daarmee het onbegrensde karakter van de saxofoon. Het klinkt door in de vele bewerkingen, waarmee tal van Nederlandse saxofoonkwartetten telkens het oor verrassen. Het Amstel Quartet is er één van. Dat de saxofoon kan wedijveren met strijkers liet dit kwartet horen in prachtige vertolkingen van het Poco Allegretto uit de Derde Symfonie van Brahms, van Barbers beroemde Adagio for strings en van de Adagio & Fuga van Mozart.

Saxofonisten zijn gewend met andere oren te luisteren

Zowel Elan als het Amstel Quartet zijn altijd op zoek naar het grenzeloze in muziek. In hun ogen zijn de muren tussen genres – zoals elke muur – slechts kunstmatige afscheidingen waardoor een artiest zich niet hoeft te laten tegenhouden. Elan werkte al eerder met klassieke musici. Zijn debuutalbum Chansons Classiques maakte hij eind jaren tachtig met het klassieke Gemini Ensemble, en hij werkte ook samen met het Holland Symfonia. Het levenslied blijft in het geval van Elan altijd een constante: hij is nu eenmaal een troubadour, die een verhaal nodig heeft. De vier saxofonisten van het Amstel Quartet lijken zich eenvoudiger van de ene naar de andere wereld te bewegen. Dat hoort ook bij hun instrument, dat te laat ter wereld kwam om componisten zoals Bach, Händel, Vivaldi, Beethoven en Mozart te inspireren, maar dat een belangrijke plek kreeg in de jazz en pop. Klassieke saxofonisten zijn aangewezen op bewerkingen van muziek voor 1840, maar juist daardoor ook gewend om met andere oren te luisteren. En dat levert dikwijls prachtige resultaten op.