Joost Galema | 15 december 2015

Favorieten van Piet Hein Eek

Ontwerper Piet Hein Eek brak een kwart eeuw geleden door met een kast van sloophout. Inmiddels staat werk van hem zelfs in musea. Hij verdiept zich de inrichting van gebouwen. En hij sloot een contract om een collectie te ontwerpen voor de Zweedse meubelgigant IKEA.

De kus van Tosca doet het bloed in de aderen stollen

‘Tosca was de eerste opera die ik in zijn geheel hoorde. Dat was tien jaar terug, op weg naar Tokio in het vliegtuig. Ik ging via Londen, dat was goedkoper. Dan kom je op Heathrow, het Zimbabwe onder de vliegvelden, een puinhoop waar je altijd maar weer heelhuids uit moet zien te komen. Dus ik was aardig sacherijnig toen ik eindelijk aan boord zat voor mijn reis naar Japan. Daar bleek het arsenaal aan entertainment nogal beperkt. Film kijk ik nooit in het vliegtuig: ik heb al te veel energie om tien tot twaalf uur in een stoel te moeten zitten en televisie gaat dan op mijn zenuwen werken. Klassieke muziek daarentegen brengt rust. Op het programma stond Tosca van Puccini met sopraan Monserrat Caballé in de hoofdrol. Het was alsof ik Rome in zijn noten aan me voorbij hoorde trekken. Ik heb het werk drie of vier keer beluisterd tijdens de vlucht. En op de terugweg weer. Toen ik zaterdagochtend weer thuiskwam, kocht ik diezelfde middag in een platenzaak – die had je toen nog – Tosca en ging me in het verhaal verdiepen. Vooral de scène waarin Tosca haar plaaggeest Scarpia doodsteekt, vind ik prachtig. De politiechef dreigt haar geliefde te doden, tenzij ze bereid is met hem naar bed te gaan. Als zij dan na een bloedstollend kat-en-muis spel eindelijk de vrijgeleide binnen heeft, drijft ze een mes in zijn borst. “Dit is de kus van Tosca”, bijt ze hem toe.’

‘Londonderry Air roept altijd zoete herinneringen aan mijn vader op’

heynis ‘Mijn klassieke smaak is sterk beïnvloed door mijn vader. Hij hield van zang. Hij aanbad de stem van Aafje Heynis. Mijn vader overleed, bijna tachtig jaar oud, na een lang ziekbed aan kanker. Hij stierf toen ik naar hem op weg was. Ik had de radio aan in de auto en op het moment dat het gebeurde, ter hoogte van Monnikendam, zong Heynis. Het moest zo zijn. Er was een aantal werken dat ons innig verbond, zoals de Cantate Ich habe genug van Johann Sebastian Bach, de eerste LP, die ik van mijn vader jatte, toen ik op mijn achttiende op kamers ging. Ik bezat veel popmuziek. Ik verzamelde alles wat los en vast zat. Dat draaide ik dan thuis op mijn kamer boven. Ik had alles behalve klassiek. Dat hoorde bij mijn ouders, dat klonk beneden. In de begindagen op mijn studentenkamer miste ik zijn muziek, die na al die jaren ook de mijne bleek te zijn. Dus jatte ik Ich habe genug het eerste weekend dat ik naar huis kwam. Ik denk dat hij het goedkeurend heeft gadegeslagen. Ook Londonderry Air door Aafje Heynis deelden we samen. ‘Van ver weg hoor ik zoete stemmen’, begint het lied. In mijn geval roept het altijd zoete herinneringen op.’

‘König in Thule gaat over hoe je de wereld achterlaat’

fidi ‘Mijn meeste favoriete muziek is verbonden met mijn vader. Dat geldt ook voor de liefde die ik voel voor de stem van de Duitse bariton Dietrich Fischer-Dieskau. Vooral het Schubert-lied König in Thule doet me denken aan vroeger. Het gedicht van Goethe gaat over hoe je de wereld achterlaat wanneer je sterft. Ik mocht eens optreden in de reeks ‘Scherpdenkers’ van het Concertgebouw met bariton Henk Neven. In het verhaal dat ik vertelde, speelde mijn vader een grote rol. We begonnen met dit lied. Onvergetelijk. Mijn vader hield van de menselijke stem. Ik kan me drie keer herinneren dat wij samen naar het Concertgebouw gingen, alle keren naar zangers: de Bulgaarse mezzo Vesselina Kasarova, die onbedaarlijk zuiver en helder kon zingen, Cecilia Bartoli en Thomas Quasthoff.’

‘Mijn vrouw en ik verdwenen samen in Rossini’s Stabat Mater’

‘Het Stabat Mater van Rossini, daar ben ik al heel lang weg van. Dat stuk stond op toen ik bezig was met het leggen van een parketvloer in ons huis. Het was meer werk dan ik dacht en mijn lichaam kraakte aan alle kanten, vooral mijn rug. Bij zulke klussen ben ik monogaam in mijn muziekkeuze. Al die uren lang verlichtte Rossini de pijn. Mijn achtjarige dochter kwam telkens beneden in weer een ander zigeunerachtig jurkje en gaf dan een balletvoorstelling op die muziek. Ik verdien mijn geld met het maken en verkopen van spullen, maar zelf ben ik niet zo van de hebbedingen. In dat huis had ik voor het eerst een werkruimte, die via schuifdeuren verbonden was met de woonkamer. Ik heb mezelf toen een goede geluidsinstallatie cadeau gedaan. Nadat alles klaar was, stond ik met open deuren te luisteren naar de prachtige klanken. Mijn vrouw kwam binnen en samen verdwenen we in de muziek. We hebben elkaar gedurende de hele tijd vastgehouden. Dit stuk roept nog altijd die gevoelens van liefde op.’

‘Bij kunst gaat het niet om roem, maar om innerlijke noodzaak’

‘Soms vallen muziek en uitvoerder volmaakt samen. Dat geldt voor mij bij sopraan Jessye Norman en het lied Nun hast du mir den ersten Schmerz getan uit de cyclus Frauenliebe und -leben van Robert Schumann. Haar uitvoering is van een overdonderende dramatiek, die gaat overal doorheen. Als zij is uitgezongen, gaat de muziek in je hoofd gewoon door. In Schumann herken ik veel. Hij componeerde niet om beroemd te worden, maar omdat hij niet anders kon. Daar gaat het om in de kunst: je maakt iets, omdat je anders ongelukkig wordt, uit een innerlijke noodzaak die losstaat van de waardering die je voor je werk krijgt. En soms zijn er dan van die magische momenten, dat alles klopt. Ik ben niet eens een groot fan van Norman, maar twee keer heeft ze mijn hart geraakt. In deze Schumann en in de sterfscène uit Purcells Dido and Aeneas: When I am laid in earth. In die twee liederen stijgt ze tot de grootste hoogten.’