Top 10 Muziek en vaders

Johann Sebastian Bach en kinderen

Als we het over vaders en hun kinderen in de muziek hebben, kunnen we uiteraard niet om de familie Bach heen. In de tijd dat het nog een eer was dat de post van organist of hofmusicus van vader op kind overging schreef de familie Bach ruimhartig geschiedenis. Zo was Johann Ambrosius Bach hoftrompettist in Eisenach toen hij zijn briljante zoon Johann Sebastian op de wereld zette. Zoals Johann Sebastian getraind werd door zijn vader, zo onthulde hij aan zijn twintig kinderen de geheimen van de muziek. Met succes. Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel, Johann Christoph Friedrich en Johann Christian (de Londense Bach) maakten naam als componist en ook zijn dochters Catharina Dorothea, Elisabeth Juliana Friederica werden in muziekkringen zeer gewaardeerd. En zijn jongste dochter Regina Susanna schopte het tot de muzikale vriendenkring van Ludwig van Beethoven.

Giovanni Battista en Antonio Vivaldi

Giovanni Battista Vivaldi is misschien wel het schoolvoorbeeld van de ondersteunende vader die zijn trots over het feit dat zijn zoon hem oversteeg niet onder stoelen of banken stak. Hij begon als barbier in Venetië, maar voelde zich meer aangetrokken tot de viool. Hij schopte het tot het orkest van de kapel van de San Marco, maar belangrijker was dat hij zijn oudste zoon Antonio bijstond in zijn ontwikkeling. Hij gaf hem zijn eerste vioollessen en werd later de trouwe vaste kopiist van zijn zoon.

Leopold en Wolfgang Amadeus Mozart

De violist, componist en viooldocent Leopold Mozart pakte dat heel anders aan dan papa Vivaldi. Nu moet gezegd dat het voor Leopold pleit dat hij al snel door had dat hij met Nannerl en vooral de jongere Wolfgang Amadeus briljante musici in huis had, maar de wijze waarop hij zijn dochter en pas zesjarige zoon als een circusact door Europa sleepte, doet op zijn minst wat wenkbrauwen fronsen. Vooral toen hij Nannerl, op het moment dat zij de huwbare leeftijd bereikte, net zo makkelijk verbood nog op te treden. Wolfgang kwam pas echt los van zijn vader toen hij, ondanks diens verbod, met zijn Constanze trouwde. Maar alle fouten die Leopold als vader wellicht maakte zijn hem acuut vergeven na een paar maten Don Giovanni, een sonate, pianoconcert, strijkkwartet of symfonie van zijn zoon.

Friedrich en Clara Wieck en Robert Schumann

Friedrich Wieck was onder andere de pianodocent van Hans von Bülow en Robert Schumann, maar zijn sterleerling was zijn eigen dochter Clara. Hij leidde haar op tot componiste en briljant concertpianiste. Zijn plannen met haar werden gedwarsboomd door Robert Schumann die verliefd werd op de tien jaar jongere Clara. Ondanks het verbod van vader Wieck trouwden de twee en kregen zelf acht kinderen. Terwijl Clara als concertpianiste successen bleef vieren, ontwikkelde Robert zich naast componist tot een liefhebbende en ondersteunende vader. Hij schreef mooie werkjes voor ze zoals het Album für die Jugend en nam vele huishoudelijke en opvoedkundige taken op zich. En als er een oppas nodig was, kon hij maar één persoon bedenken aan wie hij zijn kinderen toevertrouwde: Johannes Brahms.

Adam en Franz Liszt

Waar Leopold Mozart zijn getalenteerde zoon werkelijk exploiteerde, deed Adam Liszt, de vader van Franz, het rustiger aan. Hij werkte als notaris aan het hof, maar was in zijn vrije tijd een uitstekend musicus en zanger. Toen duidelijk werd dat Franz gevoel had voor muziek was zijn vader zijn eerste pianodocent. Al snel stopte Adam met werken om zijn zoon te steunen bij concerten en tournees. Helaas stierf Adam toen Franz nog een tiener was. De werkelijk grote successen maakte hij niet meer mee. Franz Liszt was op zijn beurt minder ondersteunend. Hoewel hij zijn dochter Cosima trainde tot een uitstekend pianiste, verbood hij haar een muzikale carrière. Door haar huwelijken met achtereenvolgens Hans von Bülow en Richard Wagner kwam haar naam toch nog in de muziekhistorische annalen. Zo werden de Bayreuther Festspiele mede dankzij haar inspanningen een succes.

Johann Strauss sr. en zonen

In de tijd dat vader Johann Strauss opgescheept zat met gretige jonge kinderen, groeide de wals uit tot synoniem van seks, drugs en rock ’n roll. Hoewel de oude Strauss een orkestleider en componist was, zag hij zijn kinderen liever niet verkeren in deze ‘rockscene’ van de negentiende eeuw. Johann jr. moest maar bankier worden, Josef een militair en voor Eduard had hij een carrière als ambtenaar bedacht. Tevergeefs, en eigen schuld. Johann sr. fatsoeneerde de wals immers zodanig dat de Engelse koningin Victoria hem uitnodigde te zorgen voor de muziek bij het staatsbanket. Een betere motivatie om ondanks de tegenwerking van hun vader de muziek in te gaan bestond er niet voor de zonen Strauss. Vooral Johann jr. oversteeg het succes van zijn vader met walsen, zoals An der schönen blauen Donau, die in het collectieve geheugen verankerd zijn.

Ernest Boulanger en dochters

Er zijn in de negentiende eeuw weinig vaders die ook hun dochters een carrière in de muziek gunden. Een uitzondering is de in 1815 geboren Franse componist Ernest Boulanger die op 18-jarige leeftijd de Prix de Rome won. Nu moet gezegd dat hij de zeventig al gepasseerd was toen zijn kinderen Nadia en Lili geboren werden. Maar hij zorgde wel voor hun eerste muzikale opvoeding en maakte er geen probleem van dat Lili al op vijfjarige leeftijd met haar oudere zus Nadia mee ging naar het conservatorium. Zijn kinderen waren dertien en zeven jaar oud toen hij in 1900 stierf maar hij had de basis gelegd. Nadia werd een van de beroemdste compositiedocenten van de twintigste eeuw en de jong gestorven Lili won in 1913 de Prix de Rome, de eerste en vooralsnog laatste keer dat een dochter in deze in de voetsporen van haar vader trad.

Bernard en Gustav Mahler

Bernard Mahler verdient in dit overzicht een ereplaats als meest liefhebbende en ondersteunende vader. Bernard was van eenvoudige komaf en verdiende de kost als kastelein en als eigenaar van een bescheiden distilleerderij. Hoewel hij elke vorm van muzikale training ontbeerde, herkende hij het muzikale talent van zijn zoon direct. Tegen de klippen op van schooldocenten die de jonge Mahler als een waardeloze dromer zonder enig toekomstperspectief beschouwden, bleef vader Bernard ijveren voor de muzikale aspiraties van zijn zoon. Uiteindelijk wist hij hem op het Weense conservatorium te krijgen. De rest is geschiedenis.

Erich en Carlos Kleiber

Erich Kleiber was een groot dirigent die het klappen van de zweep kende. Hij was muzikaal leider van de Staatsoper Unter den Linden in Berlijn en hij bracht opera’s als Wozzeck van Alban Berg en Jenufa van Leoš Janáček in première. In 1935 week hij vanwege de nazi’s uit naar Argentinië waar zijn zoon Karl, daar dus Carlos, tot volle wasdom kwam. Hoewel hij Carlos de ruimte gaf zich muzikaal te ontwikkelen, vond hij een carrière in de muziek niet verstandig. Op aandringen van zijn vader ging Carlos daarom scheikunde studeren. Toch won de muziek uiteindelijk. Hij groeide ondanks zijn beperkte repertoire uit tot de meest invloedrijke dirigent van de twintigste eeuw en zijn spaarzame opnamen met onder andere enkele symfonieën van Beethoven, opera’s van Wagner, Strauss, Verdi en Puccini en de Nieuwjaarsconcerten van 1989 en 1992 gelden nog steeds als het summum van vertolkingskunst.

John en Samuel Adams

Waar Erich en Carlos Kleiber model kunnen staan voor de vele ouders die ook tegenwoordig nog de genen van de uitvoerend musicus doorgeven aan hun kinderen, zijn John en Samuel Adams het hedendaags model voor de componistenlijn die van ouder op kind wordt voortgezet. Hoewel er nog geen sprake is van een nieuw soort Bach-dynastie treedt zoon Samuel krachtig in de voetsporen van vader en Erasmusprijswinnaar John. Zoals John Adams geïnfecteerd werd door zijn vader, kreeg Samuel al jong het muzikale estafettestokje van huis uit aangereikt. En hoewel hij het soms een last noemt dat hij opbokst tegen de erfenis van zijn vader en de historie van de klassieke muziek, heeft hij zijn weg inmiddels aardig gevonden. Zo is hij in het seizoen 20-21 composer in residence van het Amsterdamse Concertgebouw. Zijn vader is vooral ‘proud and supportive.’