Classics To Go Classics To Go |

Album van de week Valentina Lisitsa

Valentina Lisitsa / Decca Classics © Alexei Kuznetsoff

Met de langzame stroom van herhalende noten brengt de piano een bijzondere zielsverbinding tot stand.

‘Juist in de kleine stukken kun je alles vertellen wat je te zeggen hebt’

philip glass lisitsaBiografieën, weten we, zijn doorgaans lijvige boeken waaraan de schrijvers – afhankelijk van hun onderwerp – vaak wel een decennium werken. De biograaf spreekt met talrijke mensen uit het leven van de hoofdpersoon, of als die allemaal dood zijn, reist hij bibliotheken en verzamelaars af, op zoek naar brieven of andere nagelaten geschriften. Voor ons als lezers rijst dan een beeld op van de mens achter zijn werk, en het verband tussen die twee verschijnselen.
Maar het blijft een beschrijving door de gefascineerde geest van de biograaf. We bekijken de figuur door zijn ogen. Wat doe je nu als je zo’n portret van componist Philip Glass wilt schetsen, maar je bent geen schrijver, je kun niet spreken in woorden, maar slechts in noten? In dat geval druk je je bewondering, zoals Valentina Lisitsa doet, niet uit met de pen maar met de piano.
Glass schrijft muziek in alle soort en maten, van opera’s en grote orkestwerken tot pianominiaturen. ‘Ik weet nooit precies wat nu de kleine stukken zijn’, grijnsde hij in een interview met de popartiest en componist Bryce Dessner. ‘In opera en symfonieën is er veel muzikale drukte, maar juist in de kleine stukken kun je alles vertellen wat je te zeggen hebt.’

‘Stukken die moeiteloos, direct en gevoelvol klinken’

Die ‘kleine stukken’ vormen de kern van het nieuwe Glass-album van Lisitsa. Op de eenzame piano komt de muziek in al zijn puurheid het oor binnen. ‘Hoe bijzonder is het’, zei popartiest en collega-componist Bryce Dessner tegen Glass, ‘dat u stukken schrijft die zo moeiteloos, direct en gevoelvol klinken.’ Glass zelf verwijst graag naar zijn scholing in de jaren zestig in Parijs, bij de bekende pedagoge Nadia Boulanger, die hem van Mozart en Bach leerde houden. In deze jaren ontmoette hij ook de Indiase sitar-virtuoos Ravi Shankar, die uit een volstrekt andere muzikale cultuur kwam. ‘Plotseling waakten twee grootmeesters over me’, zegt Glass. ‘Ik beeld me altijd in dat de één op mijn linkerschouder zit en de ander op mijn rechter en dat ze in mijn oren fluisteren. Ik probeer de technische helderheid en precisie van Boulanger te vermengen met de emotionele kracht die Shankar bezat.’

Muziek was geen carrière voor Glass maar een roeping

Bij terugkeer in New York eind jaren zestig maakte Glass onderdeel uit van een voorhoede van componisten, die niet begrepen werden. Ze bewogen zich door de eigentijdse muziek als cowboys door een dressuurwedstrijd. Glass speelde in kunstgaleries en bij mensen thuis. Hij moest optredens met zijn eigen band zelf organiseren, want gevraagd werd hij niet. Daar kon hij niet van leven, maar dat deed er ook niet toe: muziek was voor hem ‘geen carrière, maar een roeping’. Geld verdiende Glass met andere banen: een verhuisbedrijf met zijn neef of als taxi-chauffeur of loodgieter. De doorbraak kwam, zegt hij,

satyagrahavia een opdracht van De Nederlandse Opera. Nadat Hans de Roo zijn Einstein on the beach had gezien, benaderde hij Glass met de vraag: ‘Zou je een echte opera willen schrijven?’ Dat wilde de Amerikaan wel. ‘En zo werd Satyagraha mijn eerste echte opdracht. Het stuk betekende ook het einde van mijn bijbanen. Vanaf dat moment kon ik leven van mijn muziek.’
De afgelopen jaren heen verwierf Glass een enorme populariteit, ook bij het grote publiek. Veel plek op Lisitsa’s dubbelalbum is bijvoorbeeld ingeruimd voor de muziek van de film The Hours, waarvoor Glass een Oscarnominatie kreeg. De aantrekkingskracht van zijn stukken zit hem in het repeterende karakter ervan. Dat heeft een meditatieve uitwerking, die we kennelijk ondergaan als weldadig in een wereld die overladen is met prikkels. De herhalingen geven onze overbelaste zintuigen de tijd om op adem te komen. De solo piano versterkt het meditatieve element. Muzikale biograaf Lisitsa lijkt een één-op-één verbinding met Glass tot stand te brengen, alsof ons als luisteraar even een blik in zijn – maar ook onze eigen – ziel gegund is.

glassLees en luister ook