Joost Galema | 09 maart 2016

In de spotlights Yundi

Yundi Li © Uli Weber / DG

De Chinese pianist Yundi werd begin deze eeuw de jongste winnaar uit de geschiedenis van het Chopin Concours. Achttien was hij destijds. Concertzalen schreeuwden om zijn komst, maar hij besloot zich eerst nog vijf jaar aan studie te wijden. ‘Er is een tijd voor alles.’

De piano kostte zijn vader ruim drie jaarsalarissen

Inmiddels is hij een ster, zeker in China. De laatste concerttour langs 35 steden in zijn geboorteland was in twaalf minuten uitverkocht. Yundi heeft zo’n vijftien miljoen volgers op twitter en hij doet tv-spotjes met popidolen als Taylor Swift. Toch zie je in hem niets van het theatrale dat zijn landgenoot Lang Lang kenmerkt. Yundi heeft een uitgesproken Chopineske uitstraling: ingetogen en elegant zit hij achter de piano. Hij komt uit de streek Sichuan, waar het leven een filosofische inslag heeft. De zoon van een staalarbeider, die ruim drie jaarsalarissen bij elkaar schraapte om een piano voor zijn getalenteerde kind te kunnen kopen. Onlangs verschenen twee Chopin-albums van zijn hand: één met de 24 Préludes en één met de Ballades. Met die stukken toert hij momenteel door Europa. ‘Chopin blijft wat mij betreft de grootste componist voor de piano’, zegt Yundi vanuit Wenen. ‘Hij verbindt de vormen van de klassieke tijd met de gevoelens van de Romantiek. Chopin laat de piano waarlijk zingen, hij bereikt het ideale evenwicht tussen structuur en vrijheid.’

‘Als kind luisterde ik tot diep in de nacht naar Chopin’

Klassieke muziek lag niet voor het oprapen in zijn jeugd. ‘Op de radio was het nauwelijks te horen’, vertelt Yundi. ‘Mijn moeder was danseres, dus er was muziek in huis. Als kind zong ik altijd mee met de deuntjes die ik hoorde. Op mijn vierde zag en hoorde ik in een winkel een accordeon. Drie jaar later raadde een lerares mijn ouders aan om me pianolessen te laten nemen. Mijn moeder kocht cassettes voor me met klassieke muziek. Via die weg hoorde ik rond mijn tiende voor het eerst Chopin. In mijn herinneringen luisterde ik in bed tot diep in de nacht naar zijn Nocturnes en Études. Zijn muziek had me volkomen in de greep.’
In zijn jeugd waren piano’s zeldzaam en kostbaar. Het land bezat nog geen klassieke cultuur, want jarenlang was die muziek door de communisten verguisd als burgerlijk en decadent. Instrumenten, lessenaars, partituren belandden op brandstapels, werden in elkaar geslagen of verscheurd. Dat is inmiddels verleden tijd. In China worden nu meer piano’s gebouwd dan waar ook ter wereld: zo’n vijftig miljoen kinderen bespelen het instrument tegenwoordig. Yundi probeert in China ook een verschil te maken door het ontwikkelen van lesmethoden. ‘Toen ik opgroeide, was de Russische school dominant. De nadruk lag op techniek en discipline. Verbeelding was gevaarlijk, want daar kregen mensen verkeerde ideeën van. Maar ook dat is een wezenlijk onderdeel van de muziek. Chopin is daar een helder voorbeeld van: hij is toch de dichter onder de componisten.’

Bij het Chopin Concours werd Yundi de jongste winnaar ooit

In 2000 op zijn achttiende besloot Yundi mee te doen met het Chopin Concours. De roemruchte wedstrijd beleefde een lange crisis. In de jaren negentig vond de jury niemand goed genoeg voor de kroon en de winnaars uit het decennium ervoor waren goeddeels vergeten, hun zege mondde niet uit in een grote carrière. En te midden van dat crisisgevoel, van het nu of nooit, schitterde plotseling een volstrekt onbekende 18-jarige Chinees als de jongste winnaar ooit. De wereld wilde hem zien en horen. Deutsche Grammophon wilde meteen een album met hem maken en de concertzalen wilden hem programmeren. Maar Yundi weerstond de druk en vertrok naar Hannover om te studeren. ‘Er is een tijd voor alles’, zegt hij. ‘En ik had nog veel te leren. Het gaat erom dat je jezelf blijft en doet wat nodig is. Ik had prijzen gewonnen, maar moest voor mijn gevoel nog stappen in mijn ontwikkeling maken, voordat ik me kon overgeven aan een bestaan als concertpianist.’

‘Chopin doet me denken aan klassieke Chinese dichters’

In zijn beleving spreekt Chopin geen andere taal dan hij, ook al komen ze uit volstrekt verschillende culturen en andere eeuwen. ‘De sferen die hij als componist schetst, vind ik ook terug in de poëzie van Chinese dichters uit de oudheid, zoals Li Bai en Du Fu. Zij beschrijven bijvoorbeeld nachten waarin de eenzaamheid en de bezinning opbloeien – verhalen die ik ook hoor in de Nocturnes van Chopin. In de duistere uren zoeken we tenslotte allemaal houvast bij het licht van dezelfde maan. Dat verandert niet, in welk land we ook wonen. Kunst kan de grenzen opheffen tussen culturen en tijdperken. En tegenwoordig met het internet wordt de wereld nog kleiner, komt iedereen nog dichterbij. Het mooie van klassieke muziek is dat het ons verbindt met onze eigen geschiedenis. Daarom probeer ik ook jongeren naar de concertzaal te krijgen. Chopin, Beethoven, Bach maken onderdeel uit van een voortschrijdende lijn en het is in mijn ogen voor ieder mens belangrijk om die te kennen, om jezelf een plek te kunnen geven in de tijd.’