Classics To Go | 12 april 2017

In de spotlights Joep Beving

Joep Beving telt de zegeningen van het internet. En die zijn talrijk. Zo’n tachtig miljoen streams op Spotify, om maar eens wat te noemen. Wekelijks luisteren via dat kanaal 1,7 miljoen mensen naar zijn verstilde pianocomposities. Het leidde tot zijn tweede album, Prehension. ‘Ik denk dat luisteraars in deze groteske tijd de menselijke maat herkennen in mijn muziek.’

Achter de piano bezwoer hij zijn onrust

Lang voelt als een understatement in het geval van Joep Beving. De componist en pianist meet twee meter en zeven centimeter. Misschien dat die lengte wel de nodige invloed heeft gehad op de rustige natuur van zijn muziek. Wie groot is, ervoer hij, valt op, die hoeft niet per se vooraan te staan, en als hij wat zegt, maakt dat indruk. ‘Het leidt ertoe, dat ik over het algemeen eerst nadenk, dus nooit op de top van mijn longen het hoogste woord probeer te krijgen. Een lang lichaam voelt ook zwaar aan, het laat zich niet eenvoudig alle kanten op bewegen. Mijn lijf werkt een peinzende en meditatieve houding in de hand.’
Toen Beving enkele jaren terug in een persoonlijke crisis belandde, wilde hij dan ook op zoek naar de rust en de essentie die zich ergens in zijn binnenste moest verschuilen. Hij was opgebrand, omdat hij bij het reclamebureau waar hij werkte een groeiende druk voelde. Aan muziek maken kwam hij niet meer toe. En net in die periode stierf een collega en vriend van hem, iemand die altijd zijn inspiratie en kracht aan anderen had gegeven. Het stemde tot nadenken. En het maakte hem bang. Beving sliep onrustig, zijn nachten werden onderbroken door paniekaanvallen. Dan klopte zijn hart in razend tempo, alsof het op een eindstreep afrende. Hij vervreemde van zichzelf en van anderen. Achter de piano in de keuken – een erfstuk van zijn grootmoeder – probeerde hij weer verbinding te leggen met wie hij was. Daar begon hij zijn onrust te bezweren.

‘Ik mocht weer even op zoek gaan naar schoonheid’

De meditaties op de piano leidden tot zijn eerste album, dat niet voor niets de titel Solipsism kreeg. Het woord verwijst naar een beweging in de filosofie die gelooft dat er voor een mens maar één bewustzijn bestaat: dat van hemzelf. Via de piano hervond Beving dat bewustzijn en ging er het gesprek mee aan. ‘Musiceren was een vorm van meditatie’, zegt hij. ‘Ik kon me vasthouden aan de noten. En hoe minder ik er speelde, hoe meer ik het gevoel kreeg dat ik tot de kern kwam. Het dagelijkse leven van werken, een hypotheek, een gezin, de snel veranderende wereld om ons heen, onzekerheden, de vraag of je het wel allemaal goed doet – dat viel in die uren achter de piano allemaal even weg. Ik mocht op zoek gaan naar schoonheid. Het bestaan is soms zo druk en gehaast, de emoties zo complex, dat je schoonheid niet meer kunt zien of ondergaan. De kalme pianoklanken die in me opwelden, gaven me opnieuw een basaal vertrouwen in mezelf en het leven.’
Beving besloot zijn muziek te delen via Spotify. Daar werd het opgemerkt en belandde het op Amerikaanse playlists. Vanaf dat moment ging het snel. De verstilde stukken vonden weerklank bij miljoenen luisteraars. ‘Veel mensen schrijven me dat ze mijn muziek ervaren als een behaaglijke cocon, waarin hectiek en de dagelijkse angsten even niet kunnen binnendringen.’

‘Wat de gevoelskant betreft ben ik een laatbloeier’

Beving groeide op in Doetinchem. Als kind kreeg hij pianoles. ‘Ongedwongen’, vertelt hij. ‘Mijn leraar was niet van de klassieken, maar van de jazz. Partituren boeiden me niet. Akkoorden en improvisatie wel.’ Vanaf zijn vijftiende zat hij in een band. Op de middelbare school kon hij in muziek examen doen. ‘Dat deden we met een stuk of acht leerlingen. Het voelde niet als les. De docent nam ons mee naar huis, waar we klassiek beluisterden, en hij ons het verband toonde tussen verschillende kunstvormen. We gingen met zijn allen naar concerten. Als eindexamenopdracht schreven we een compositie voor het ensemble Ereprijs.’
Tot die tijd had Beving er nooit over nagedacht om van muziek een beroep te maken. ‘Mijn verstand regeerde. Wat betreft de gevoelskant was er niemand aan wie ik echt een voorbeeld kon nemen. Ik was er nog niet rijp voor. In dat opzicht ben ik een laatbloeier. Leren viel me eenvoudig, dus maakte ik de veilige keuze om bestuurskunde te gaan studeren in Enschede.’
Toch wist zijn muziekdocent hem te overtuigen zich ook aan te melden voor het conservatorium. Op zijn toelating kon hij slechts met één hand spelen. ‘In de nacht van het eindexamenfeest slopen we het gesloten zwembad binnen. Na enige tijd moesten we vluchten voor de politie. We klommen over het hek, maar ik bleef met mijn linkerhand ergens achter haken, toen ik eraf sprong.’ Niettemin slaagde Beving en combineerde hij een jaar lang twee studies. ‘In mijn klas op het conservatorium zat ook een Duitse jongen, de zoon van een concertpianiste. Zijn techniek was fenomenaal, die van mij belabberd. Dus ik moest eindeloos de oefeningen van Czerny studeren – doeltreffend maar ook weinig inspirerend. Als we les hadden in contrapunt-analyse, ging ik vaak een blokje om. Ik kreeg RSI-klachten, miste vakken en haalde uiteindelijk mijn derde overgangsexamen niet. Een jaar lang mocht ik geen piano meer spelen. Zonde, maar aan de andere kant voelde het als een verlossing dat ik geen virtuoos muzikant zou worden.’
Na dat jaar verplichte rust, en later in Amsterdam, pakte Beving het spelen in jazz-bands weer op. Bij toeval kreeg hij een baan in de reclame, waar hij zijn muzikale kennis commercieel kon toepassen.

‘De tederheid van mijn oma’s piano heeft me gevormd’

De verstilde noten die hij nu schrijft, hebben weinig te maken met zijn verleden in de jazz. ‘Die is juist uitbundig, gericht op virtuositeit.’ Wat er in de keuken achter de piano aan noten in hem naar boven kwam, verraste ook hemzelf. Misschien was het de nacht – want dan speelde hij – die invloed had. In het begin kreeg Beving nog wel eens het gevoel dat er een onzichtbaar iemand naast hem op de pianokruk zat. Een inspiratiebron, zoals een schrijver als de Fransman Julien Green zich vaak verbeeldde dat hij geholpen werd door een hologram van hemzelf dat achter hem stond. ‘De muziek op Solipsism en mijn nieuwe album Prehension is van een andere aard dan wat ik voorheen deed’, zegt Beving. Misschien komt het ook door de Schimmel-piano die hij van zijn oma erfde. ‘Ze kocht hem na het overlijden van mijn grootvader. Zelf speelde ze er van die Duitse Moezelmelodieën op. Iedere zaterdag bezocht ik haar. In die tijd was de piano niet mijn vriend. Te zacht. Te zangerig. Ik was gewend aan stevige Yamaha’s. Net in de periode dat zij overleed, verhuisden wij naar onze huidige woning in Amsterdam. We hebben de piano toen in huis genomen. Dat instrument heeft mijn muziek uiteindelijk wel gevormd, ja. Het heeft een grote diepte en tederheid.’