Paul Janssen | 25 september 2020

In de spotlights Jess Gillam

De Engelse saxofoniste Jess Gillam was in 2016 met haar 17 jaar de eerste saxofoniste die de finale haalde van de BBC Young Musician-competitie. En een jaar later schitterde ze in de beroemde Last Night of the Proms. Inmiddels reist ze als soliste de wereld rond en heeft ze als eerste saxofoniste ooit een exclusief contract bij Decca Classics. ‘Ik wil vooral vreugde brengen’, zei ze al eens. Dat deed ze met haar debuutalbum Rise, en dat doet ze nu weer met de onlangs verschenen opvolger Time.

‘De saxofoon is de kameleon onder de instrumenten’, zegt de Engelse saxofoniste Jess Gillam. ‘Je kunt er heel delicaat mee zingen, er enorm mee swingen en ook mee scheuren en gieren. Die veelzijdigheid trekt mij enorm.’ Op Jess Gillam zelf is de term veelzijdigheid eveneens zeer van toepassing. Ook in coronatijden zit ze zeker niet stil. Naast haar radio- en tv-werk, zoals het BBC Radio 3-programma The Classical Life – ook te beluisteren als podcast, lanceerde ze het Virtual Scratch Orchestra. (Amateur)musici kunnen een video insturen van hun vertolking van een bekende song conform de partijen die Gillam op haar website levert, en de saxofoniste laat van alle inzendingen een verzamelvideo maken. Aan haar versies van Where are we now van David Bowie en John Lennons Let it be deden meer dan negenhonderd musici van alle leeftijden mee uit zesentwintig verschillende landen. Zij vormen het tapijt waarover Gillam haar solo speelt. ‘Ik wil communiceren met zo veel mogelijk mensen’, zo verklaart ze haar activiteiten. ‘Internet, radio en tv horen daarom bij het hele pakket waar ik van houd. Zelf heb ik altijd veel van de radio geleerd over de historie van de muziek, dus dit is voor mij een weg om wat terug te doen. En daarbij is het geweldig als je hoort hoe mensen geraakt worden door bepaalde muziek.’

Carnavalscentrum

Haar eigen muziekgeschiedenis begon toen ze een jaar of zeven was en in haar woonplaats Ulverston in het Engelse Cumbria naar een Braziliaans canavalscentrum ging. Haar vader gaf er percussieles, en de kleine Jess mocht mee. ‘Ik vond alles geweldig: de drums, de kostuums, maar toen er een keer een saxofoon langs kwam was ik meteen helemaal verliefd.’
En dat is nooit over gegaan. ‘Ik houd van de onmiddellijkheid en onverbiddelijkheid van het geluid van de saxofoon. Het heeft een hele rauwe sound; als ik ‘schreeuw’ schreeuwt mijn instrument en als ik zacht en teder ben, speelt het instrument zacht en teder. Het is als de menselijke stem. Adophe Sax heeft dat destijds heel goed begrepen.’ Er is niet echt een moment geweest waarop ze besloot dat ze musicus wilde worden. ‘Het voelde heel natuurlijk om te doen, muziek maken was al snel een manier van leven. Inmiddels zou ik echt niet anders meer willen. De kracht van de muziek is onmiskenbaar. Het heeft een invloed op alle facetten van het leven. Muziek is daarom ook een goede manier om leefgereedschap te delen met en te doceren aan mensen. Denk aan El Sistema in Venezuela. Dat soort projecten hebben hun dienst wel bewezen. Muziek kan mensenlevens veranderen.’

Invloed

Dat is ook het idee achter Time, na Rise haar tweede album. ‘Ik hoop dat ook mijn albums invloed hebben op het gemoed van mensen. Hoewel Time anders is dan Rise, is de variatie net zo groot. Het is alleen niet meer een combinatie van vele stijlen en inspiraties, het is organischer met het concert Where The Bee Dances van Michael Nyman als centrum. Een jaar geleden ben ik naar Londen verhuisd. Het tempo van leven is daar enorm energiek, een constante bubbel van beweging en geluid. Ik wilde met Time een wereld brengen waar je als luisteraar tot rust kunt komen, kunt reflecteren en je energie weer op kunt laden.’

Minimal Music

Het album biedt een caleidoscoop aan werken die beïnvloed zijn door minimal music – muziek van onder meer Meredith Monk, Philip Glass, Brian Eno, Max Richter en Björk. ‘Ik wilde heel graag Where The Bee Dances van Nyman opnemen’, verklaart ze het ontstaan van Time. ‘Dat was een van de eerste klassieke werken voor saxofoon die ik hoorde. Ik wilde een boog van energie neerzetten met het concert van Nyman als centrum. Het was ook het eerste grote concert dat ik speelde. Destijds was het nieuw en fris. Nu heb ik meer ervaring met het stuk en met het omgaan met het orkest. Ik weet wanneer ik op welke instrumentgroep moet letten. Dat heeft mijn geest veranderd en ook de algehele sound van het stuk.’

Hypnose

Dat ze uiteindelijk bij aan minimal music gerelateerde stukken uitkwam, heeft alles te maken met haar eigen voorkeuren. ‘Het is een stijl waar ik erg van houd. Het luisteren naar deze muziek kan je ervaring van tijd veranderen. Minimalisme heeft iets cyclisch in zich en dat brengt uiteindelijk een vorm van hypnose.’
Ook de twee speciaal voor Gillam geschreven werken van Luke Howard en Will Gregory sluiten bij deze stijl aan. Gregory is van huis uit saxofonist en maakte sinds het einde van de jaren negentig furore met het duo Goldfrapp en Howard is verantwoordelijk voor vele ambient-achtige soundtracks. ‘Ik kende inderdaad vooral zijn filmmuziek’, zegt Gillam. ‘Het leek mij geweldig zijn doordachte ambientstijl naar de saxofoon te brengen. Ik geloof dat dit in Dappled Light, dat hij voor mij schreef, goed gelukt is.’

Ongeremd plezier

Hoewel Gillam de twintig net gepasseerd is, manifesteert ze zich als een doorgewinterd artiest met weloverwogen ideeën over de muziek en het muziekleven. Vorig jaar pleitte ze in de Engelse Telegraph voor ‘meer dans, ongeremd plezier en geklap tijdens klassieke concerten en zelfs tussen de delen van een meerdelig werk’, omdat ‘een instinctieve reactie de enige reactie is die duidelijk maakt dat men plezier beleeft aan muziek.’
En daar gaat het om. Ook op een album. ‘Ik wil vooral vreugde brengen met mijn muziek. Ik hoop daarom dat de luisteraar zich volledig onderdompelt in Time. Het album volgt op muzikale wijze het verloop van een dag en het passeren van de tijd. Wie daar induikt en het over zich heen laat komen, voelt zich aan het eind hopelijk weer opgeladen en energiek. Als ik dat kan bereiken met mijn muziek, ben ik zeer gelukkig.’