Album van de week Hohe Messe
In de Latijnse Hohe Messe komen alle muzikale en religieuze overtuigingen en twijfels van Johann Sebastian Bach samen. In handen van dirigent John Eliot Gardiner wordt deze mis een ontroerend monument voor een grote geest.
Bachs muzikale en religieuze testament
Een mens wordt pas gekend als hij dood is. Die les leerde Johann Sebastian Bach uit de Bijbel. Of hij die ook in het achterhoofd hield bij het componeren en ‘samenstellen’ van zijn Hohe Messe, dat is de vraag. Nadien zijn we deze mis in elk geval gaan zien als zijn muzikale en religieuze testament. Het werk is een soort mozaïek, opgebouwd uit oudere fragmenten die al soms al veertig jaar oud en nieuwe invallen. Wanneer besloot Bach daadwerkelijk dat hij zo’n omvangrijk eerbetoon wilde brengen aan de muziek en aan God. En dan ook nog in het Latijn: dat was toch de taal van de katholieken en niet van een rechtgeaard protestant als hij. Dirigent John Eliot Gardiner werpt het idee op dat de componist het werk wellicht maakte voor de nieuwe Hofkirche in Dresden, die in het jaar na zijn dood voltooid werd. Keurvorst August III was katholiek, omdat hij anders niet over Polen zou kunnen heersen. In die stad kon hij ook de musici en zangers vinden voor deze mis, die veel te hoog gegrepen was voor de muzikale krachten die hij in Leipzig kon bundelen.
Gardiner kon zijn hele jeugd tegen Bach portret aankijken
‘Waarom zou je geld weggooien aan psychotherapie als je ook naar de Hohe Messe kunt luisteren’, zei de moderne componist Michael Torke eens. Zijn woorden kenmerken de manier waarop er tegen dit laatste grote religieuze werk van Bach wordt opgekeken. Het is ook een van de meest mysterieuze composities, omdat de muziek overal en nergens vandaan lijkt te komen.Als voorwoord bij zijn nieuwe opname gebruikt Gardiner het dertiende hoofdstuk uit zijn lijvige Bach-biografie Music in the Castle of Heaven. Daarin probeert hij zoveel mogelijk het kronkelige spoor van de Hohe Messe te volgen, vanaf de tijd dat Bach als twintiger in Weimar werkte tot vlak voor zijn dood zo’n veertig jaar later: deze mis is een biografie op zich. Alles zit erin: van massale koren tot meditatieve stilten, van jubelende hoogten tot droevige diepten. En als vertolker ervan kun je nauwelijks een betere uitvoerder wensen dan Gardiner, die Bach al zijn hele werkzame leven bij zich draagt. Niet voor niets hing het origineel van het beroemde schilderij met Bachs portret bij de Gardiners thuis. Vanaf zijn vroegste kinderjaren kon de dirigent het bestuderen. En dat hoor je terug in de magistrale wijze waarop Gardiner deze muzikale autobiografie uitvoert.
Lees en luister ook
De vergelijking Weihnachts-Oratorium
Het meesterwerk Matthaeus-Passion
De vergelijking Johannes-Passion
Het meesterwerk Goldbergvariaties
Kijk Licht op Bach
De vergelijking Chaconne