Album van de week Hélène Grimaud

‘Luisteren naar muziek is luisteren naar de natuur’

Aan het slot van haar autobiografie Wildernis sonate schrijft pianiste Hélène Grimaud dat elk levend wezen zijn eigen element bezit: de wolf de aarde, de vis de oceaan, de vogel de lucht, de goden het vuur. ‘En zo moet ook de mens zijn element vinden. Het vijfde element. Het enige element waaruit we nooit of te nimmer verstoten zullen worden.’ Haar antwoord daarop is de kunst, die maakt ons uniek, zonder haar ‘zijn we gedoemd ons leven lang te dolen, vervreemden wij van de natuur en de kosmos, omdat we doof worden, blind, gevoelloos en apathisch.’ Grimaud is – blijkt wel uit deze woorden en uit haar boek – een filosofisch persoon en musicus, een outsider die zichzelf ontdekte door de muziek en door haar vriendschap met wolven. Ze blijkt ook iemand die verbinding zoekt tussen haar twee grote liefdes. In de inleiding tot haar nieuwe album Water schrijft Grimaud: ‘Luisteren naar muziek is luisteren naar de natuur.’

‘Een man stapt nooit twee keer in dezelfde rivier’

Grimaud heeft nu dus een van de vier elementen genomen als uitgangspunt van een album. Niet verwonderlijk is dat water geworden, want dat verbindt alle levende wezens. De aarde – en ook mens en dier – bestaan voor meer dan de helft uit water. In zekere zin zijn we dus water. En ook muziek heeft er veel verwantschap mee: vooral de stromende beweging. ‘Water is een bron van leven en inspiratie’, vindt Grimaud, ‘een molecuul en een metafoor, een onweerstaanbare kracht altijd hetzelfde en altijd veranderend.’ De pianiste haalt een mooi citaat aan van Heraclitus, een filosoof uit de oudheid. ‘Geen man stapt voor de tweede keer in dezelfde rivier, want het is nooit dezelfde man en nooit dezelfde rivier.’ De centrale gedachte van Heraclitus was ook gebaseerd op water: ‘Alles stroomt.’ Grimaud verzamelt op haar nieuwe album allerlei bestaande werken, waarvoor componisten zich lieten inspireren door water: de oudste is Franz Liszt en de jongste Luciano Berio.

Niet het einde maar het begin van een ontdekkingstocht

De opzet lijkt op Moessorgski’s Schilderijententoonstelling. Als verbinding tussen de verschillende pianostukken lopen composities van de 51-jarige Brits-Indiase componist Nitin Sawhney, vooral bekend uit de jazz, pop en elektronische muziek. Hij laat de luisteraar – net als de Promenade bij Moessorgski – door een landschap lopen, op weg naar de volgende impressie van water: vanuit de mist van Janacek doemt de verzonken kathedraal op van Debussy. En zo leiden Swahney en Grimaud ons langs de visies van verschillende karakters en culturen op water: de Italiaan Berio, de Japanner Takemitsu, de Spanjaard Albéniz, de Hongaar Liszt en uiteraard de Franse landgenoten van Grimaud: Fauré, Ravel en Debussy. Allemaal verklankingen van hetzelfde element, allemaal ontegenzeggelijk water, en ook allemaal met een eigen uniek geluid. Een kleine greep uit alles wat er in de afgelopen eeuwen over water gecomponeerd is. Het album wordt daarmee – en dat zal zeker Grimauds bedoeling zijn – niet het einde, maar het begin van een ontdekkingstocht.

Lees en luister ook

• Kijk Hélène Grimaud speelt Water

• Muziek en Water

• Playlist Yellow Lounge Soundscapes

• Top 10 Waterwerken

• Album van de week Einaudi Elements

• Playlist Meesterpianisten