Classics To Go | 27 oktober 2015

Kinderklassiek Edwin Rutten

Edwin Rutten

Hij maakt kinderen ‘en andere volwassenen’ nieuwsgierig naar klassieke muziek. En Edwin Rutten kiest daarbij niet voor de brede weg. Hij bracht de veertien uur van Wagners operacyclus Der Ring des Nibelungen terug tot een dubbelalbum. Het werd een hit. Nu is het Weihnachtsoratorium van Bach aan de beurt.

‘Klassiek of jazz, het maakte niet uit’

Met muziek kun je niet vroeg genoeg beginnen, vindt Edwin Rutten. En welke, dat maakt eigenlijk niet zoveel uit. Kinderen tussen nul en twaalf kun je veel voorzetten. Ze hebben nog geen uitgekristalliseerd beeld van de wereld en kennen nog niet het onderscheid tussen klassiek en pop. ‘De mens verschilt daarin niet wezenlijk van een dier’, zegt hij. ‘Zet naast het ei waar net een zwaan uitkomt een gans, en het kuiken zal haar als zijn moeder beschouwen en erachteraan waggelen. Het zullen de volwassenen zijn die hem er uiteindelijk op wijzen dat hij geen gans maar een zwaan is.’
Rutten groeide zelf op met jazz en klassiek, zonder dat iemand in het gezin die genres benoemde. ‘Beiden kwamen gewoon uit de oude koffergrammofoon van mijn ouders. Op mijn tiende zong ik de improvisatie van Oscar Peterson in het nummer Tenderly na. Maar ik zat ook met mijn oren wagenwijd open bij Le Sacre du Printemps of De Vuurvogel. De tederheid van Peterson tegenover de ritmes van Igor Stravinsky, dat fascineerde me.’

Het oordeel zat niet achter elke hoek verstopt

Zijn moeder hield van jazz en zijn vader van klassieke muziek. ‘We hadden thuis een rond, antiek tafeltje waarop ik met alles mee drumde. Mijn moeder was daar gelukkig niet zo streng in. Die zette na mijn optredens het meubelstuk gewoon even opnieuw in de was. Mijn vader was van moderne componisten. Zo gebruikte hij in zijn film over luchtvaartpionier Anthony Fokker de elektronische klanken van Henk Badings, omdat – zo zei hij – “niemand weet welk geluid je in de lucht hoort”. Velen namen hem dat trouwens niet in dank af, want Badings was fout geweest in de oorlog. Mijn vader was Engelandvaarder, maar had er geen problemen mee. Anderen maakten daar weer een punt van.’
Rutten is blij dat hij groot werd in een gezin waar het oordeel niet achter elke hoek verstopt zat. ‘En dat gold ook voor mijn muzikale opvoeding. Ik kreeg van alles aangeboden, er was veel ruimte om te ontdekken, zonder dat mijn ouders daar een label aanhingen. Daardoor dacht ik nooit in genres en hokjes. Voor mij zat er geen wezenlijk verschil tussen de jazz van Peterson en het klassieke Clair de lune van Claude Debussy, waarop mijn vier jaar oudere zus Anja danste.’

‘Het gaat erom de verbeelding te prikkelen’

Vanuit die eigen ervaring durfde Rutten ook gerust een stap verder te gaan bij zijn benadering van klassieke muziek voor kinderen ‘van zeven jaar en ouder’, zoals hij er altijd bij vermeldde in zijn rubriek Minimax in het Radio4-programma Muziekwijzer. De afgelopen decennia ging hij de concertzalen en opnamestudios in met bekende kinderklassiekers als het wonderkind Mozart, Francis Poulencs Olifantje Babar en Tsjaikovski’s Notenkraker. Maar meer nog dan met die geijkte kaskrakers boekt Rutten de laatste jaren succes met werken, waarvan volwassenen denken dat ze niet geschikt zijn voor kinderen, zoals de tot dubbelalbum ingekorte versie van Richard Wagners veertien uur durende operacyclus Der Ring des Nibelungen. Maar Rutten logenstrafte alle scepsis door er meer dan tienduizend exemplaren van te verkopen. Vervolgens was het de beurt aan Johann Sebastian Bach met de Matthäus-Passion en nu dus zijn Weihnachtsoratorium.
‘Het gaat erom – trouw aan de muziek – met een verhaal de verbeelding te prikkelen’, vindt hij. ‘En verbeelding is iets wat kinderen genoeg hebben. Ik zeg altijd: “Met kennis kom je ver, met fantasie kom je overal.” Ik herinner me dat ik bij een repetitie was van Stravinsky’s Sacre door dirigent Valery Gergiev. Hij wilde van het orkest iets anders horen. In plaats van dat hij een paar technische aanwijzingen gaf, zei hij tegen de musici: “Denk aan een vrouw met verwarde haren die over het strand rent.” En meteen hoorde je de klank veranderen. Kinderen staan ook open voor dit soort zaken. Daarom is muziekonderwijs op de basisschool ook zo belangrijk.’