Paul Janssen | 27 juni 2023

Componist Tan Dun

‘Ik wil niet alleen een muzikaal idee neerzetten, ik wil een intercultureel idee ontwikkelen dat natuur en klassieke muziek, oud en modern, samenbrengt.’ Dit zei de Chinese componist Tan Dun (1957) bij de aankondiging van zijn recente partnerschap met platenlabel Decca. Het is niet zomaar een kreet, het tekent zijn oeuvre van zijn vroegste werken tot vandaag de dag.

Tan Dun

Het was de schok van het nieuwe, van het ongehoorde. Eind jaren tachtig van de twintigste eeuw bracht het inmiddels ter ziele gegane Nieuw Ensemble de eerste generatie Chinese componisten van na de Culturele Revolutie naar Nederland. Jonge avonturiers als als Mo Wuping, Guo Wenjing, Chen Qigang en Tan Dun verrasten met vocale uithalen, onvervalst sentiment, herkenbare melodielijnen, tokkelklanken gebaseerd op eeuwenoude Chinese instrumenten, en meer.

Rockster

Inmiddels is vooral Tan Dun uitgegroeid tot ‘een rockster van de klassieke muziekscene’, zoals de New York Times hem al eens omschreef. Hij heeft zich ontwikkelt tot een componist die ook bij belangrijke internationale aangelegenheden de opdracht krijgt een stuk te schrijven. Zo componeerde hij voor de overdracht van Hong Kong aan China op 1 juli 1997 zijn Symphony 1997: Heaven Earth Mankind en schreef hij de muziek voor de medailleceremonies van de Olympische Spelen in Beijing in 2008. In 2000 koos de Bachakademie Stuttgart hem als een van de componisten om voor het project Passion 2000 een nieuwe passie te schrijven ter nagedachtenis aan Johann Sebastian Bach. Duns Water Passion after St. Matthew was meteen het meest opvallende werk, mede door het gebruik van onder andere ‘waterpercussie’.

Sjamaan

Die link met elementen uit de natuur zoals water en stenen, die Tan Dun als muziekinstrumenten inzet, gaat ver terug. Toen zijn ouders in 1966 aan het begin van de Culturele Revolutie naar een werkkamp gestuurd werden, bleef hij als negenjarige achter bij zijn grootmoeder. De wijze waarop zij kleren waste in de rivier en het ‘ritme’ van het water benutte, fascineerde hem. Net zoals eerder de dorpssjamaan van het dorp Simao in de Chinese provincie Hunan waar hij geboren werd. De manier waarop deze man muziek maakte met voorwerpen uit de natuur nam de jonge Dun mee toen hij zelf als rijstplanter naar een staatscommune werd gestuurd. Hij stelde er zijn eigen muziekgroep samen, leerde traditionele Chinese snaarinstrumenten bespelen en maakte verder muziek met potten, pannen, stenen, stemmen, boomstronken en water.

Europese traditie

Dun kwam weg uit de staatscommune door een kleine ramp. Een vrachtwagen vol musici en opera-artiesten van de Opera van Peking verongelukte tijdens een staatstournee. Omdat Dun in elk geval wat instrumenten speelde werd hij bij de groep aangenomen om de tournee te vervolmaken. En toen na de dood van Mao in 1976 Deng Ziaoping zijn Open Deurpolitiek introduceerde en de conservatoria weer openden, was Dun er als de kippen bij om eindelijk officieel gehoor te geven aan de roep van muziek. Negen jaar later vertrok hij naar de Columbia Universiteit in de Verenigde Staten en kwam hij in aanraking met de Europese muziektraditie en de twintigste eeuwse avant-garde.

Slagwerkconcert

De componist in wording zoog alles op en combineerde naar hartenlust alle invloeden tot een geheel eigen muziekstijl. Filmmuziek zoals die voor Crouching Tiger, Hidden Dragon en Hero, opera’s als Marco Polo en The Last Emperor bieden net als de te verwachten opnames van de Buddha Passion (release augustus 2023) en het slagwerkconcert The Tears of Nature (release september 2023) een compleet eigen geluid waarin Chinese volksmuziek, romantiek, Peking Opera, de westerse klassieke traditie, minimal music en meer vrolijk naast en door elkaar bestaan.

‘Ik ben er niet op uit om Oost en West te verbinden of in mijn werk in evenwicht te brengen’, zei Tan Dun al eens. ‘Ik omarm altijd verschillende culturen en tradities, want om ze te assimileren moet je constant verschillende vormen en verschillende technieken blijven uitvinden en ze laten versmelten met de stijlen die je al kent. Zo probeer ik met elk stuk een nieuwe weg en een nieuwe manier om met de traditie om te gaan te vinden.’ Het resultaat is elke keer weer nieuwe muziek die klinkt alsof het er altijd al geweest is.