Paul Janssen | 02 november 2021

Componist Andrew Lloyd Webber

Wie Andrew Lloyd Webber zegt, zegt ‘musical’. Met successen als Cats, Jesus Christ Superstar, Evita en The Phantom of the Opera trok en trekt hij een miljoenenpubliek. Hij heeft de musical dan misschien niet heruitgevonden, zonder de bijdrage van Lloyd Webber zou het anno nu heel anders gesteld zijn met de populariteit van het genre. Drie van zijn bekendste titels – Evita, The Phantom of the Opera en Sunset Boulevard – zijn nu verschenen als complete symfonische suites, uitgevoerd door een 81-koppig orkest.

In de kringen van de klassieke muziek wordt nog wel eens denigrerend gedaan over de beoefenaars van de zogenaamde populaire genres. Dat is van alle tijden. George Gershwin had er problemen mee dat hij als ‘liedjesschrijver’ niet direct geaccepteerd werd als componist van zelfstandige orkestwerken. En Leonard Bernstein had er zijn leven lang moeite mee dat de West Side Story zijn serieuze symfonieën volledig overschaduwde.

Ook Andrew Lloyd Webber, de in 1948 geboren zoon van een componist en een muziekdocente en oudere broer van de wereldvermaarde klassieke cellist Julian Lloyd Webber, kreeg het al vaak voor zijn kiezen. Zo werd hij beschuldigd van plagiaat (I don’t know how to love him uit Jesus Christ Superstar zou te veel op de hoofdmelodie van het Andante uit Mendelssohns Vioolconcert in e lijken), en zei onze eigen Louis Andriessen in 2004 desgevraagd dat ‘Andrew Lloyd Webber nog geen enkele noot heeft bedacht; in feite heeft de goede man nooit zelf een noot uitgevonden. Dat is nogal armoedig.’

Theater

Hoewel Lloyd Webber zijn componistenloopbaan op zeer jonge leeftijd begon met een zesdelige suite en hij later onder andere een Requiem schreef voor zijn vader en zijn broer Julian verblijdde met een set Variations, had hij verder geen klassieke aspiraties. Hij studeerde weliswaar enige tijd aan het Royal College of Music, maar zijn liefde lag van meet af aan bij het theater. En met een Oscar en een Golden Globe voor de song You must love me uit de film Evita, diverse Grammy’s en Tony Awards en vele andere prijzen in zijn kast, heeft Lloyd Webber ook nooit een ontembare drang gehad om zich op de klassieke podia te manifesteren.

Voetbalwedstrijd

Lloyd Webber wilde zelfs geen werk voor zijn broer Julian schrijven. Hij vond dat het muziektheater en de klassieke wereld te ver uit elkaar lagen. Dat het er in 1978 toch van kwam, had alles te maken met een weddenschap aangaande een voetbalwedstrijd van hun favoriete Engelse voetbalclub uit de tweede divisie, Leyton Orient FC. Julian won de weddenschap en dat betekende dat zijn broer een werk voor hem moest schrijven. Andrew nam zijn taak serieus en componeerde zijn Variations gebaseerd op de beroemde Caprice nr. 24 van Paganini voor cellist en rockband. Het werk, dat later nog gearrangeerd werd voor cello en symfonieorkest, was een succes in Engeland en de langspeelplaat stond hoog in de hitlijsten. Het eerste deel werd bovendien decennialang gebruikt als herkenningstune voor de tv-hit de South Bank Show.

Flop

Niet zo gek, want Andrew Lloyd Webber was aan het einde van de jaren zeventig al de grote ster die de musical uit het slop wist te halen. En dat terwijl zijn professionele leven met een flop en een ‘pop-cantate’ voor een schoolkoor begon. In 1965 ontmoette de 17-jarige Lloyd Webber de tekstschrijver Tim Rice die ambities had in de popmuziek. Samen schreven ze de musical The Likes of Us die in eerste instantie niet eens het podium haalde. Wel leidde het tot een vraag van een bevriende muziekdocent die had meegewerkt aan de totstandkoming van de musical, of het duo een werk wilde schrijven in de stijl van de ‘cantates’ The Daniel Jazz (1963) van Herbert Cappell en Johah-Man Jazz (1966) van Michael Hurd. Het werd de toen nog korte cantate Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat (1967) met diverse popsongpastisches gebaseerd op de rocksongs van Elvis Presley, de calypso en countrymuziek. Dat dit werk in 1973 uitgroeide tot een succesvolle twee uur durende musical had alles te maken met de definitieve doorbraak van Lloyd Webber en Rice in 1970.

Conceptalbum

Nadat het duo in 1969 geen succes had met het nummer Try it and See dat bedoeld was als mogelijke inzending voor het Eurovisie Songfestival, hergebruikten ze het lied voor een conceptalbum, een soort rockopera in de stijl van The Who’s Tommy. Try it and See werd King Herod’s Song op het dubbelalbum Jesus Christ Superstar. De belangstelling maakte een musicalversie onvermijdelijk en 1971 debuteerde de jonge componist op Broadway in New York. De beroemde film die vervolgens in 1973 het licht zag maakte de componist voor vele generaties onsterfelijk.

Wereldhit

Hoewel Lloyd Webber vervolgens de mist in ging met Jeeves, een musical die hij in 1975 zonder Tim Rice componeerde en die bedoeld was als een vervolg op Jesus Christ Superstar, had hij zijn weg gevonden. In 1978 vormde hij weer een team met Rice om de ook in eerste instantie als dubbel-lp bedoelde ‘rockopera’ Evita te schrijven. De single Don’t Cry for Me Argentina werd een wereldhit en ook nu bleek een musical onvermijdelijk. De naam Lloyd Webber was definitief gevestigd.

Mythische proporties

Dat hij het echt ook zonder Rice kon bewees hij in 1981 met de op teksten van T.S. Eliot gebaseerde musical Cats en in 1986 met die andere tophit The Phantom of the Opera. De dragende rol van Christine schreef hij op het lijf van zijn toenmalige echtgenote Sarah Brightman. Met twee producties die zowel op Broadway als op West End streden om de titel langstlopende musical ooit, groeide Lloyd Webbers faam tot mythische proporties.

Doorgecomponeerd

En dat is terecht, want hoewel hij de musical niet werkelijk heruitvond, paste hij het model van de eerste helft van de twintigste eeuw van duo’s als George en Ira Gershwin, Richard Rogers en Lorenz Hart en Jerome Kern en Oscar Hammerstein II wel degelijk aan. De gesproken dialogen verdwenen en de musicals van Lloyd Webber transformeerden van een ‘nummeropera’ tot een compleet doorgecomponeerd geheel. Lloyd Webber schreef tot nu toe eenentwintig musicals. De jongste, Cinderella, ging afgelopen zomer in première.

Lloyd Webber-effect

Dat de musicals na Sunset Boulevard uit 1993 niet allemaal tot wereldhits zijn uitgegroeid, heeft ongetwijfeld te maken met een opmerkelijk en welkom Lloyd Webber-effect. Het succes van musicals als Cats, Jesus Christ Superstar en The Phantom of the Opera heeft de musicalinteresse in vele landen en zeker in Nederland zo doen oplaaien, dat vele componisten, tekstschrijvers en producenten met eigen succesvolle producties kwamen. Denk bijvoorbeeld aan Soldaat van Oranje.

Melodieën

Voor Lloyd Webber maakt het niet uit. Met zijn eigen productiemaatschappij, een rol als jurylid in vele tv-programma’s, en zelfs in 2009 toch nog Eurovisie Songfestivalsucces met It’s My Time, gaat hij zijn gang en trekt hij zich van niemand iets aan. ‘Ik componeer omdat ik het leuk vind; ik heb altijd melodieën in mijn hoofd’, zei hij al eens. De 73-jarige ‘commercieel meest succesvolle componist uit de geschiedenis’ (New York Times) is nog lang niet klaar.