Classics To Go | 06 oktober 2016

Album van de week Verismo

Anna Netrebko / Deutsche Grammophon / Photos © Harald Hoffmann, Composing © Dirk Rudolph

De Russische sopraan zweeft op haar nieuwe album Verismo tussen heldere hoogten en duistere diepten. Haar stem lijkt alles te kunnen.

‘Mijn stem is maar een adem die zal wegsterven bij zonsopgang’

De openingsaria van Netrebko’s album Verismo ademt de sfeer van een artistieke geloofsbelijdenis. Het titelpersonage uit de opera Adriana Lecouveur van Francesco Cilea – een actrice – zingt over het wezenlijke van haar leven. ‘Ik ben de nederige dienstmeid van de scheppende geest: hij reikt me de woorden aan en ik breng ze naar het hart van de mensen.’ Die overpeinzing zal de sopraan zeker onderschrijven, al zien de grote operadiva’s zichzelf over het algemeen niet als dienstmeiden van de muziek, maar als de priesteressen ervan. Over zang ligt toch meer een zweem van mysterie: dat van de stem die naar de hemel streeft, die uit de donkere diepten van het lichaam naar boven komt en het licht zoekt.’ Netrebko sleept je als luisteraar meteen mee in deze bekentenis. En als ze toekomt aan haar slotzin – ‘mijn stem is maar een adem die zal wegsterven bij zonsopgang’ – zinkt haar laatste noot eindeloos langzaam weg in de stilte. Netrebko trekt je meteen het vaak peilloze drama van het Italiaanse verismo in. Moesten tot diep in de negentiende eeuw de opera’s altijd goed aflopen. Met de komst van Giuseppe Verdi en Richard Wagner leken de meeste hoofdfiguren gedoemd ten onder te gaan. Het verismo – met Giacomo Puccini als belangrijkste vertegenwoordiger – deed daar nog een schep bovenop door de handeling te verplaatsen naar het alledaagse leven. Niet alleen koningen en mythische wezen bevolkten nu de opera, maar ook arme studenten, actrices en prostituées.

‘Ze kan elke rol schilderen met een paar penseelstreken’

Het verismo vraagt nogal wat van de stem door de dikke orkestratie waartegen de zangers moeten opboksen. Dat Netrebko dit kan, bewees ze drie jaar geleden al op haar Verdi-album dat wereldwijd een enorme hit werd. In Oostenrijk bereikte de cd zelfs de eerste plek in de poplijsten. ‘Ze heeft een groter geluid gekregen’, schreef een recensent, ‘dat haar in staat stelt om elke rol te schilderen met maar een paar penseelstreken’. Op het nieuwe album laat ze horen dat haar stem, naast de hoogte die er al was, verrijkt is met een diepe klank die naar de aarde neigt. Daarmee bezit Netrebko het ideale gereedschap om het drama van het verismo te vertolken. Zo zingt ze de hit uit de opera La Wally van Alfredo Catalani – Ebben? Ne andrò lontana – weergaloos. In deze aria ontvlucht het meisje La Wally het huis van haar vader, die haar tot een huwelijk wil dwingen, om te voorkomen dat zij trouwt met de man van wie ze werkelijk houdt. Ze trekt de bergen in, hopend dat ze op een dag kan terugkeren. Doorgaans ligt over deze aria een deken van wanhoop. Maar Netrebko pakt het anders aan: ze begint wat sneller en lichter en laat de vertwijfeling vervolgens langzaam op de muziek neerdalen. Het contrast versterkt de gevoelens, die ook in de tekst zitten, waarin pijn en verdriet de gestalte krijgen van eeuwige sneeuw en gouden wolken.

Netrebko heeft een enorme dramatische overtuigingskracht

Netrebko verdiende op het conservatorium het geld voor haar studie door de vloeren te boenen in de Kirov Opera in Sint Petersburg. Toen ze auditie deed voor Valery Gergiev herkende hij haar uit als het meisje uit de gangen van het theater. Hij besloot haar mentor te worden en gaf Netrebko haar eerste kans als 22-jarige in Le Nozze di Figaro van Mozart. Inmiddels is ze een wereldster die zich liet naturaliseren tot Oostenrijkse – niet omdat ze zich geen Russin zou voelen, maar om zich te bevrijden van de herhalende en vernederende rompslomp van visa-aanvragen. Ze woont in Salzburg en Wenen en heeft een appartement aan de Upper West Side in New York. De ‘dienstmeid’ uit Cilea’s aria is een diva geworden. En één die overal bewondering oogst. Een recensent van de altijd kritische New York Times bezocht begin dit jaar een liedrecital van haar in de Metropolitan Opera. Daarin zong Netrebko het lied Seringen van Sergei Rachmaninov. Over het toneel liep ze naar een vaas met kersenbloesem, en pakte er wat uit. Ze hield de recensent zo in haar ban, dat hij verzuchtte: ‘Als de grote Anne Netrebko haar machtige stem en haar dramatische overtuiging aanwendt om de bloemen in haar hand te beschrijven als seringen, dan worden ze dat ook.’