Classics To Go | 15 november 2017

Album van de week Een gelukkige Schubert

Wereldsterren Anne-Sophie Mutter en Daniil Trifonov nemen drie talenten op sleeptouw in een sprankelende vertolking van Schuberts Forellenkwintet.

‘Zo vol vreugde dat het ons hart verwarmt’

De meest zonnig muziek van Franz Schubert, vindt violiste Anne-Sophie Mutter, is zijn Forellenkwintet. Ze staat niet alleen in die opvatting. Overal weerklinken dezelfde woorden. Neem de biografie, die Walter en Paula Rehberg in de jaren veertig schreven. ‘Alles wat we zo hoogachten en liefhebben in Schubert komt hier in zijn zuiverste vorm tot uitdrukking’, schrijven ze. ‘Het beminnelijke, de Weense charme, het onberedeneerde, het aardse, het oermuzikale. Het is een bron en een stroom, een klinken en ruisen, een werk zo vol vreugde dat het ons hart verwarmt. Van begin tot eind stromen de melodieën, wemelt het stuk van harmonische verfijning en klopt springlevend het ritme.’
De tragische ondertoon – zo karakteristiek voor Schubert – ontbreekt vrijwel in dit pianokwintet. De 22-jarige componist schreef het in een gelukkige tijd. Hij reisde met bijna dertig jaar oudere vriend, operazanger Johann Michael Vogl, naar diens geboortedorp Steyr. Voor het eerst maakte de stedeling Schubert kennis met de echte bergen. Er bleken bewonderaars van de jongeling in het plaatsje te wonen, bijvoorbeeld de mijndirecteur Sylvester Paumgartner, die het Forellenkwintet bestelde. Met wat vrienden studeerde de amateur-cellist die weken het Grand Piano Kwintet van Johann Nepomuk Hummel in. Reden voor Paumgartner om Schubert te vragen iets voor dezelfde bezetting – piano, viool, altviool, cello en contrabas – te schrijven. En hij had nog een verzoek. Of de componist iets kon doen met de muziek van zijn favoriete Schubert-lied Die Forelle. Daarmee kreeg het werk plotseling vijf delen, en niet de gebruikelijke vier.

Geen tragiek maar levenslust

In allerlei opzichten is dit stuk dus uitzonderlijk. Over het vierde deel – variaties op de melodie van het lied Die Forelle, scheiden de geesten van de musici nogal eens. De één richt zich op het deel van het gedicht waarin de rietstengel vertelt hoe de visser de forel aan de haak slaat, en het dier spartelt in zijn doodstrijd. Dan sluipt er een vleug tragiek in de muziek. Maar violiste Anne-Sophie Mutter legt juist de nadruk op de eerste strofe van het lied, op de zang van de ruisende beek, de parelende klank van het water, en de forel, die in het water speelt alsof er geen morgen bestaat. In het maandblad Luister spreekt pianist Daniil Trifonov – met wie Mutter het Forellenkwintet speelt – zijn bewondering uit voor de aanpak van de violiste. ‘Ze straalt een enorme energie uit. Ze sprankelt aan alle kanten en tijdens de concerten was er een ongelooflijke atmosfeer, wat mede komt door haar ongebruikelijke vertolking van Schubert. Ik heb zijn muziek zelden zo licht en vrolijk gehoord.’
Het Forelle-deel uit het kwintet bruist van levenslust en kracht in de uitvoering van Mutter, Trifonov en drie musici die voortkomen uit haar Freundekreis. Met haar roem en geld richtte de violiste twee organisaties op om muzikaal talent te ondersteunen. Ze ontfermde zich als mentor onder meer over de 16-jarige Nederlandse violiste Noa Wildschut. In de slipstream van wereldsterren als Mutter en Trifonov houden altvioliste Hwayoon Lee, cellist Maximimilan Hornung en contrabassist Roman Patkoló zich prima staande. Een mooi voorbeeld van hoe schoonheid en ambacht van de ene naar de andere generatie over kunnen gaan.