Top 10 Dwarsfluit

Vivaldi Fluitconcert in D-groot

Vivaldi’s Fluitconcert in D staat ook wel bekend als De Distelvink. En dat is meer dan een willekeurige bijnaam. De Italiaanse barokcomponist beeldt in het concert de vogelsoort uit door haar kenmerkende zang te imiteren. Met hoge sprongen, trillende noten en virtuoze versieringen horen we in het eerste deel de solofluit boven de rest van het ensemble fladderen. Dit sprankelende eerste deel staat in sterk contrast met het rustige tweede deel, waar Vivaldi ons meeneemt naar het Italiaanse platteland en we het vogeltje een prachtig lied horen zingen. In het laatste deel keert het enthousiasme echter weer terug en vliegt de distelvink als vanouds door het orkest.

Fauré Fantasie voor Fluit en Piano

Twee jaar na zijn benoeming tot professor aan het Parijse Conservatorium werd componist Gabriel Fauré benadert door zijn collega Paul Taffanel. De dwarsfluitdocent had een moeilijk stuk nodig dat zijn leerlingen konden spelen op examens en concoursen. Korte tijd later gaf Fauré hem de Fantasie voor Fluit en Piano, met alleen nog het verzoek aan Taffanel om de ‘onspeelbare passages te bewerken’. Wat, en of, de dwarsfluitdocent iets bewerkte aan de Fantasie weten we niet. De compositie is in ieder geval razend moeilijk gebleven. Het schitterstuk begint weliswaar rustig, maar explodeert al snel in virtuoos vuurwerk. Later bewerkte componist Louis Aubert de pianopartij voor orkest. Helaas voor de fluitisten liet Aubert hun lastige noten onveranderd.

Mozart Fluitconcert nr. 1 in G-groot

In de loop der jaren heen heeft zich rondom Mozart een ware mythe gevormd. De componist zou een gepassioneerd man geweest zijn, wars van deadlines en afspraken. Hij schreef muziek wanneer hij inspiratie had, anders niet. Hoewel deze mythe langzamerhand ook weer ontkracht wordt, zijn er af en toe verhalen die ons weer doen twijfelen. De Nederlandse amateurfluitist en zakenman Ferdinand De Jean bestelde bij Mozart zeven stukken: drie fluitconcerten en vier fluitkwartetten, samen voor het bedrag van tweehonderd gulden. Maar van deze zeven stukken leverde Mozart er slechts vijf. De reden? Mozart zat met zijn hoofd bij de zangeres Aloysia Weber, op wie hij smoorverliefd was. Maar ondanks zijn mentale afwezigheid, bevat dit fluitconcert toch de voor Mozart zo kenmerkende helderheid, jeugdigheid en spreekkracht.

Poulenc Sonate voor Fluit en Piano

De Sonate voor Fluit en Piano is exemplarisch voor de muziek van Poulenc. Zoals in de meeste van zijn werken trakteert de componist ons op een veelheid aan stijlen – typisch Franse impressionistische klanken, populaire caféliedjes en lyrische melodieën. Poulenc plakt alles gewoon naadloos aan elkaar. En ook een komisch element mag natuurlijk niet ontbreken. Poulenc noemde het werk een sonate, maar strikt genomen is dat niet juist. De sonatevorm vinden we in het hele stuk niet terug. En het derde deel? Daar horen we een citaat uit de bekende Badinerie uit Bachs Tweede Orkestsuite. Poulencs humor en zijn gebruik van verschillende muziekstijlen maakt de muziek fris en heerlijk om naar te luisteren. Poulenc zoals we hem kennen.

Debussy Syrinx

Voor Debussy was het timbre van de dwarsfluit ideaal voor zijn nieuwe impressionistische muziek. Niet voor niets is de opening van Prélude à l’après-midi d’un Faune, een van zijn meest revolutionaire werken, een betoverende dwarsfluitsolo. Maar Debussy gaf het instrument niet alleen binnen het orkest een prominente rol. Dat bewijst zijn Syrinx voor solo dwarsfluit. Het korte stuk van ongeveer drie minuten draagt de naam van de ongelukkige nimf Syrinx die, op de vlucht voor de hitsige god Pan, zichzelf in riet veranderde. Uit frustratie sneed de bosgod het riet in stukken en maakte daarmee de eerst panfluit.

J.S. Bach Partita voor Solofluit

In tegenstelling tot zijn werken voor soloviool en solocello heeft Bach de Partita voor Solofluit nooit zelf gespeeld. Hoe we dat weten? De componist speelde een groot aantal instrumenten, maar helaas geen fluit. Toch wist Bach een overtuigende ‘suite’ met vier dansen neer te zetten. Overigens betekent dat niet dat er ook daadwerkelijk op dit stuk werd gedanst. Ten tijde van Bach waren in de muziek alleen de namen en karakters van de oorspronkelijke dansen overgebleven. Maar hoewel de muziek niet bedoeld is om op te dansen, kunnen fluitisten met de verschillende delen wel goed laten horen wat ze in huis hebben. De dansen vragen om zowel goede toonvorming als virtuositeit.

Ibert Concert voor Fluit en Orkest

Jacques Iberts Concert voor Fluit en Orkest toont hoeveel karakters de dwarsfluit herbergt – ieder deel uit het concert heeft een eigen persoonlijkheid. Zo opent de compositie met een klassiek, maar toch ook modern allegro dat alle kanten op lijkt te vliegen. In het tweede deel maken we kennis met de melancholische en lyrische kant van de fluit. Even lijkt het instrument weer zoals we het kenden, lieflijk en zoet. Maar met die indruk wordt snel korte metten gemaakt. Het derde deel bevat een losbandige swing die de nodige virtuositeit vereist. Dit scherzando is zelfs zo lastig dat het Parijse Conservatorium het gebruikte om de kunde van fluitisten te meten.

Quantz Fluitconcert in G-groot

Hoewel nu nauwelijks meer bekend, was Johann Joachim Quantz tijdens zijn leven een belangrijk persoon. De componist werkte aan het hof van de Pruisische koning Frederik de Tweede, een strategisch genie en tevens verdienstelijk amateurmusicus. Quantz, een van de eerste professionele fluitisten, verzorgde daar de concerten en componeerde muziek. Honderden stukken staan op zijn naam – de koning verwachtte immers regelmatig nieuwe muziek. Ook bouwde Quantz instrumenten. Zijn verbeteringen in het ontwerp van de dwarsfluit maakte het instrument zelfs beter bespeelbaar. Maar van al zijn verdiensten is zijn Fluitconcert in G-groot wellicht het bekend.

Takemitsu Air

Wat je ook van hem vindt, Toru Takemitsu is zeker uniek te noemen. Hij liet zich inspireren door traditionele Japanse muziek en verschillende componisten, waaronder Arnold Schönberg, Olivier Messiaen en zelfs Claude Debussy. De invloed van die laatste componist is goed te horen in Air voor solofluit, Takemitsu’s laatst gepubliceerde werk. De Japanse componist droeg het stuk op aan dwarsfluitist Aurèle Nicolet, ter ere van diens zeventigste verjaardag. De twee werkten jaren samen aan het front van de hedendaagse muziek. Hoewel Takemitsu bekend staat om de ongebruikelijk klanken die hij uit het instrument weet te halen, is Air vrij conventioneel.

Piazzolla Zes Tango-etudes voor Solofluit (of Soloviool)

Bij Astor Piazzolla komen de traditionele tango en klassieke muziek samen. Zo ook in zijn Zes Tango-etudes voor Solofluit. Hoewel de zes composities duidelijk geworteld zijn in de Argentijnse tango, is de invloed van de westerse klassieke muziek duidelijk hoorbaar. De opbouw van de etudes heeft iets weg van een Barok-suite en Piazzolla past regelmatig technieken van Bach op zijn melodieën toe. De combinatie resulteert in een unieke stijl die de componist de ‘nuevo tango’, de nieuwe tango, noemde. Waarom Piazzolla deze zes fluitstukken schreef is niet helemaal duidelijk, maar waarschijnlijk zijn ze bedoeld om het grote publiek kennis te laten maken met zijn nieuwe stijl.

Aanbevolen opnamen

Lees en luister ook

• Top 10 Klarinet

• Kies je instrument Was past bij jou?

• Top 10 Barokcomponisten

• Het meesterwerk Requiem van Fauré

• De vergelijking Mozarts Klarinetconcert

• Top 10 Blokfluit