Classics To Go | 01 juni 2017

Album van de week Purcell & Britten

Componist Benjamin Britten kwam ter wereld tweehonderdachttien jaar en één dag na de dood van Henry Purcell, de stamvader van de Engelse muziek. Het Emerson Quartet legt op zijn nieuwe album hun verwantschap bloot.

Purcell is de Bach van de Britse muziek

Henry Purcell geldt als de Britse Bach. Na zijn vroege dood op 36-jarige leeftijd leek de muzikale bron op te drogen. Bijna twee eeuwen lang bracht het Britse rijk – zo groot dat de zon er nooit onderging – nauwelijks meer een componist voort wiens naam met hoofdletters in het boek van de muziekgeschiedenis bewaard bleef. Pas met de komst van Edward Elgar eind negentiende eeuw werd Engeland ook weer zichtbaar op de muzikale wereldkaart. Generaties daarna bewezen eer aan Purcell als de aartsvader van de Britse muziek. Dat geldt zelfs voor een modern componist als Max Richter, geboren in Duitsland, maar opgegroeid in Engeland. ‘Bach zie ik als een soort poolster die me door de wereld van de muziek gidst. Mijn tweede Bach is Purcell. Ik ben geobsedeerd door zijn muziek. Zijn mooie gevoel voor melodie en drama. Wonderbaarlijk.’ Ook de beroemdste Britse componist uit de twintigste eeuw, Benjamin Britten, koesterde een fascinatie voor Purcell. Zijn bekendste orkestwerk The Young Person’s Guide to the Orchestra is een eerbetoon aan zijn grote voorganger. Oorspronkelijk droeg het stuk de titel Variations and Fugue on a Theme of Purcell. De oude Engelse meesters zijn overal in Brittens muziek terug te vinden, en Purcell geldt als de belangrijkste invloed.

In de Chaconne komen Purcell en Britten samen

In zijn jeugd schreef Purcell – als vingeroefening – stukken voor strijkers, een chaconne en fantasias die de instrumentale variant waren van het gezongen motet. Britten maakte een bewerking van die chaconne voor strijkkwartet. Het Emerson String Quartet opent er zijn nieuwe album mee. In het stuk komt het gedachtegoed van twee Engelse componisten stuk samen. Daarna staan vier fantasias van Purcell gebroederlijk naast twee strijkkwartetten van Britten. De twintigste-eeuwer citeert hier en daar de oude meester om vervolgens nieuwe wegen te verkennen. Het lijkt wel het gedicht van de Amerikaan Robert Frost over de wandelaar die in het bos moet kiezen tussen twee paden. Hij kiest ten slotte voor de minst begane weg, ‘en dat maakte het verschil’. Dat doet ook Britten, maar aan zijn muziek hoort en voelt de luisteraar dat de eigentijdse componist nooit vergeet waar hij vandaan komt. Het komt de verwantschap tussen beide muzikale zielen ten goede dat één ensemble, één stem, hun muziek speelt, in dit geval het Emerson Quartet, dat werd opgericht in 1976, het jaar dat Britten stierf.

‘Muziek fluistert ons geheimen in’

Het New Yorkse kwartet noemde zich naar de Amerikaanse dichter en filosoof Ralph Waldo Emerson. Reden voor de naamkeuze was dat de Verenigde Staten in 1976 twee eeuwen bestonden. De musici wilden daarom een naam die met de Amerikaanse geschiedenis verbonden was. ‘Emerson had grote invloed op het intellectuele leven in de negentiende eeuw’, zegt violist Eugene Drucker. ‘Bovendien deed Emerson de nodige verlichte uitspraken over muziek. Zoals: “Muziek haalt ons uit de waan van alledag, zij fluistert ons geheimen in, die vragen oproept over wie we zijn, waarom we er zijn, waar we vandaan komen en waar we heen gaan.” Dus we vonden het een goede naam.’
Het Emerson onderscheid zich op enkele punten van andere kwartetten. Zo wisselen de violisten Drucker en Philip Setzer al vanaf het begin regelmatig eerste en tweede stoel af. En sinds vijftien jaar spelen beiden, en altviolist Lawrence Dutton staand. Cellist Paul Watkins zit op een verhoging om het oogcontact niet te bemoeilijken. De musici ontdekten dat dit hun spel meer energie en dynamiek gaf. ‘Het geluid werd ook helderder’, zegt Setzer in een interview. ‘We hebben zodoende minder last van de weerkaatsing van het geluid van de vloer. Er is meer kleur, we horen meer boventonen. Onze basisklank wordt er veel vuriger door.’