De harp is een instrument dat altijd meteen de aandacht trekt, zowel door de klank als door het indrukwekkende uiterlijk. De 47 snaren die het instrument rijk is, worden bespeeld door de vingers. De harp heeft een hele unieke en warme klank. Maak een praatje met een willekeurige harpist(e) en hij of zij zal je waarschijnlijk vertellen dat het bij het bespelen van de harp is, alsof je een orkest in je vingers hebt.
Magic Fire Music aan het einde van Wagners Die Walküre is een goed voorbeeld daarvan. Er is een mooi verhaal over de repetities voor de première van dit werk. De harpiste van het orkest benaderde Wagner over de partij. Hij antwoordde: ‘Ik ben geen harpist, maar je kunt in de partituur zien wat ik bedoelde. Jouw taak is om het zo te regelen, dat het klinkt zoals ik het in mijn hoofd had’. Moderne harpisten zijn daarin experts geworden.
Maar de karakteristieke kwaliteiten van de harp blijven altijd het belangrijkste. De meest bekende technieken: een glissando , waarbij de vingers in een vegende beweging over de snaren worden getrokken, geeft een fantastisch vol geluid; arpeggio , waarbij de snaren van een akkoord een voor een worden gespeeld, is een typische techniek voor de harp, die ook naar dit instrument is vernoemd; près de la table , waarbij de harpist laag op de snaren in de buurt van het klankbord speelt, zorgt voor een gitaar-achtige sound en wordt met groot succes gebruikt in composities van onder meer Ravel en Stravinsky. De constructie van de harp betekent ook dat het mogelijk is dezelfde snaren aan beide zijden tegelijk te bespelen. Wanneer dit snel wordt gedaan, ontstaat er een delicaat fluisteren, bekend als bisbigliando . Luister bijvoorbeeld naar Hasselmans Feux Follets of de opening met de harpsolo van Enescu’s Roemeense Rhapsody No.1 .
1. Ravel – Introduction et Allegro Hoe kun je niet houden van Ravels betoverende Introduction et Allegro voor harp, strijkkwartet, fluit en klarinet. Het is een schoolvoorbeeld van componeren voor de harp. Het werk was een opdracht van de familie Érard, patenthouder van de dubbele pedaalharp. Het was de bedoeling met deze compositie het instrument op zijn voordeligst uit te laten komen: met de delicate glissandi, de heldere harmonieën en de huiveringwekkende cadenza is dit zeker een van de belangrijkste composities voor het instrument te noemen.
2. Hindemith – Harpsonate De Harpsonate van Paul Hindemith toont het vermogen van het instrument om zowel grote vormen en architectuur, als diepe emotie te ondersteunen. Het robuuste eerste deel doet denken aan de prachtige architectuur van de Dom van Keulen, terwijl het levendige tweede deel een hectisch beeld van spelende kinderen geeft. Het elegische derde deel is een ontroerende weergave van een gedicht van Holty en analisten geloven dat de noot-patronen woord voor woord overeenkomen met de tekst van het gedicht, waardoor het in essentie een ‘Lied’ is.
3. Britten – A Ceremony of Carols Benjamin Brittens A Ceremony of Carols voor harp en koor houdt veel harpisten in december van de straat. Het is misschien wel het meest bekende voorbeeld van een compositie voor harp. Elke carol is gebaseerd op oude Engels teksten en heeft zijn eigen karakter, de ingewikkelde harpmuziek omlijst de zanglijnen. Luister naar This Little Babe voor het spannende gebruik van herhaalde akkoorden, en naar In Freezing Winter Night voor de trillende bisbigliandi. De Interlude voor solo harp is de kern van het werk, de muziek roept het beeld van ijzige kleine sterren of verre klokken op. Het is moeilijk te geloven dat dit uiterst elegante werk bijna geheel ontstond op zee, zonder een harp en harpist in zicht!
4. Renié – Légende d’après Les Elfes Net als bij veel andere instrumenten, werd een groot deel van het solorepertoire voor de harp gecomponeerd door componisten die zelf het instrument bespeelden. Henriette Renié (1875-1956) was een van de meest toonaangenvende figuren in de geschiedenis van de harp: een wonderkind dat zich ontwikkelde tot kunstenaar met een verbazingwekkende aanwezigheid en groot leraar. Haar Légende d’ après Les Elfes is programmamuziek en een zeer ambitieus werk. Het is gebaseerd op een duister en sprookjesachtig gedicht van Leconte de Lisle. Renié portretteert behendig elke fase van het verhaal in deze zeer virtuoze compositie met veel emotionele diepgang.
5. Schafer – The Crown of Ariadne Murray Schafers The Crown of Ariadne is een van de meest spannende en moeilijke solowerken voor de harp. De harpist(e) moet niet alleen allerlei delicate passages naast ingewikkelde, virtuoze delen en agressieve effecten ten gehore brengen, maar ook een scala aan percussie-instrumenten bespelen. In één deel speelt de harp een duet met een opname van zichzelf. Het laat zien dat een harpist(e) tegenwoordig alle facetten van het instrument en de speelvaardigheid tot in het uiterste moet beheersen.
Marie-Pierre Langlamet