Classics To Go | 28 april 2016

Kinderklassiek Bachs Inventies

Menno van Delft met de jeugdige deelnemers © Wouter Jansen

Zijn eerste boek met Inventies schreef de oude Bach voor zijn tienjarige zoon Wilhelm Friedemann. Daarom besloot de Nederlandse Bachvereniging deze stukken op te nemen met muzikale talenten tussen de zeven en vijftien jaar.

‘Het klavecimbel is een ander beestje dan de piano’

Hij komt er helemaal voor uit Japan, de tienjarige Kanji Daito. Thuis kijkt hij vaak naar de website AllofBach, waarop de Nederlandse Bachvereniging alle werken van Johann Sebastian Bach online zet, in beeld en geluid en voorzien van boeiende inleidingen. Hij deed auditie en mocht komen. Van de acht uitverkoren talenten, is hij een van de weinigen die al ervaring heeft met het klavecimbel. De meesten spelen piano en moeten nog wennen. ‘Het is een ander beestje’, zegt de klavecinist Pieter-Jan Belder. Bach schreef zijn vijftien Inventies als lesstukken voor clavichord of klavecimbel en voor zijn zoon Wilhelm Friedemann, die toen tien was. ‘Onze gedachte was in eerste instantie om hier in Nederland klavecimbelkinderen te verzamelen en met hen deze werken op te nemen, maar op de muziekscholen bleek nauwelijks tot geen jeugd te zijn die zich met het instrument bezig hield’, zegt klavecinist Menno van Delft. ‘In Nederland is een klavecimbel meestal een instrument dat musici op wat latere leeftijd ontdekken, als ze een fascinatie ontwikkelen voor oude muziek. Wij hebben geen traditie op dat gebied. Frankrijk wel. Daar bezitten veel muziekscholen wel klavecimbels om daar stukken van Rameau of Couperin op te spelen. Dat zit verankerd in de cultuur.’
En dus kwamen er op de audities van de Bachvereniging vooral nieuwsgierige jonge pianisten af. Uitgezonderd dus, de kleine Kanji, die in Japan al op klavecimbel leerde spelen. ‘Er is in Japan een enorme liefde voor Bach’, zegt Van Delft, ‘en het instrument past goed in de verfijnde volksaard.’

Het klavecimbel krijgt een frisse en jeugdige uitstraling

Klavecimbel spelen: een kind kan de was doen, zou Bach vermoedelijk hebben gedacht. Muziek maken was nu ook
weer niet zo ingewikkeld, zei de componist. ‘Het enige wat je hoeft te doen, is op het juiste moment de goede toets beroeren en het instrument speelt uit zichzelf.’ Nu ja, zo simpel is het natuurlijk niet, zeker niet in een tijd waarin het klavecimbel naar de achtergrond verdreven werd door de piano. ‘Wie gewend is
om op de piano de noten met elkaar te verbinden, zal op
klavecimbel snel een soort binnensmonds gemompel voort-brengen’, zegt Van Delft. ‘Je moet ruimte tussen de noten laten. Niet overdreven veel, want dan wordt het weer gekunsteld,
alsof iemand in een zin elke lettergreep los uitspreekt. Meer
nog dan op de piano is het spel op de klavecimbel een vorm van zingen op de toetsen.’ Enkele van de kinderen doen dat prachtig. Zeker de stijl van de Japanse Kanji is uitgesproken zangerig. Ook de 15-jarige Johannes Asfaw tovert mooie klanken uit het instrument, alsof hij nooit anders gedaan heeft. Wat in elk geval opvalt bij alle kinderen, is dat Bach en het klavecimbel onder hun handen een frisse en jeugdige indruk achterlaten. Er zou maar zo een mooi toekomst kunnen gloren voor dit oude instrument.