Paul Janssen | 14 november 2020

Focus Ludovico Einaudi

Opium voor het volk, zo wordt zijn werk wel genoemd. Ludovico Einaudi maakte zichzelf onsterfelijk met schijnbaar simpele werken voor piano solo zoals Le Onde en I Giorni. Inmiddels gaat de componist regelmatig voorbij aan de vleugel en schrijft hij ook weer voor strijkers, synthesizer en andere instrumenten. Zijn handelsmerk blijft de directe herkenbaarheid van de meeslepende melodie. Ter gelegenheid van zijn 65e verjaardag verscheen het retrospectieve Undiscovered.

Emotioneel en spiritueel

De Italiaanse componist en pianist Ludovico Einaudi (1955) is voor velen een mysterie. Sinds zijn solo-album Le Onde (1996), gebaseerd op het boek The Waves van Virginia Woolf, is deze leerling van avant-gardecomponist Luciano Berio de personificatie geworden van omfloerste, melodieuze stillevens en ingetogen maar eerlijke muziek met een onderhuidse spanning. Ondertussen worden velen in dit tijdsgewricht meegesleept door zijn persoonlijke noten en weet hij hiermee een steeds grotere schare liefhebbers recht in het hart te raken. ‘Mijn muziek heeft een diepe connectie met alles wat ik doe’ zei Einaudi al eens. ‘Het geeft mij geen voldoening om alleen maar muziek om de muziek te schrijven. Het moet mij emotioneel en spiritueel beroeren en dat geldt ook voor het publiek dat ik in gedachten heb.’

Warme broodjes

Dat hij er van critici vaak enorm van langs krijgt en omschrijvingen als ‘esoterische sfeerklankjes ter ontspanning of voor in de supermarkt’, moet slikken, doet hem niet zoveel meer. Zijn albums gaan als warme broodjes over de toonbank en een uitgesproken klassieke violist van onverdachte allure als Daniel Hope wilde een paar jaar geleden maar wat graag met hem werken. ‘Einaudi heeft een eigen stijl die eerlijk is, een mix van klassiek, pop en folk’, zei harpiste Lavinia Meijer al eens, die zijn werk vervolgens briljant voor harp arrangeerde.

Hitlijst

‘Ik houd van het uitgangspunt dat er in muziek geen klassen bestaan’, zo verklaart Einaudi zijn stijl. ‘Mijn muziek is voor iedereen. Ik kan mij nog herinneren dat er een jonge vrouw, die in het theater van Verona werkte, naar mij toe kwam met betraande ogen. Dat vond ik veel belangrijker dan al het andere. Ik kon in haar ogen de connectie zien tussen wat ik wil zeggen met mijn muziek en hoe zij het ervaarde. Die momenten zijn mijn drijfveren.’
Ondertussen heeft Einaudi met de cijfers het gelijk aan zijn zijde. Nog niet zo lang geleden bezette hij in de klassieke iTunes ‘hitlijst’ alle posities in de top tien. En met ruim vier miljoen maandelijkse luisteraars op Spotify staat hij tussen grootheden als Beethoven, Chopin en Vivaldi in.

Sociale instelling

Ludovico Maria Enrico Einaudi werd op 23 november 1955 in Turijn geboren. Hij kreeg zijn muzikale belangstelling mee van zijn moeder, die pianiste was, en zijn non-conformistische instelling van zijn vader die uitgever was. Deze grondlegger van Giulio Einaudi Editore had auteurs als Italo Calvino en Primo Levi in zijn fonds en was een graag geziene gast in links-intellectuele kringen. De appel viel daarbij niet ver van de boom: Einaudi’s grootvader Luigi Einaudi was een voorvechter van het links-liberale gedachtengoed en van 1948 tot 1955 de tweede president van de republiek Italië. Hoewel Einaudi claimt ‘weinig met politiek’ te hebben, heeft hij zijn sociale instelling en zijn streven ‘muziek voor iedereen’ te maken niet van een vreemde. Als hij thuis repeteert op de piano staan de ramen wijd open en kan iedere passant meeluisteren. Einaudi wordt naar eigen zeggen nog steeds diep gelukkig van het spontane applaus dat hij op deze manier krijgt.

Kracht

Hoewel zijn eerste schreden op muziekgebied plaatsvonden op een gitaar met het schrijven van zijn eigen folksongs, vond hij op het Conservatorio Verdi in Milaan – waar hij compositie studeerde – in de piano zijn belangrijkste stem. Hij kreeg zijn vervolgopleiding onder anderen bij Luciano Berio en hij schreef in het begin vele modernistische partituren. Na een lange zoektocht koos Einaudi uiteindelijk voor een ‘eenvoudiger’ benadering die meer in de lijn ligt van de lyriek van Chopin, de puurheid van Satie en de repetitie van Philip Glass. Een kabbelend begeleidingspatroon, een melodie met repeterende elementen en zo min mogelijk harmonische verrassingen. Gewoon muziek die ‘is’. Het werd zijn grote kracht. Hij verkende deze nieuwe weg in de jaren tachtig met balletten als Sul Filo d’Orfeo (1984), Time-Out (1988) en The Wild Man (1991) en hij kwam in 1996 volledig uit de kast met zijn soloalbum Le Onde.

Doorbraak

Toch duurde zijn grote doorbraak nog tot 2011. Zijn in 2001 verschenen opvolgen van Le Onde, I Giorni, had de aandacht getrokken van de Britse radio-dj Greg James. In 2011 draaide hij de titeltrack regelmatig op de popzender BBC Radio I met de verklaring dat dit werk voor hem een therapeutische werking had tijdens zijn studietijd. I Giorni kwam vervolgens op 12 juni 2011 binnen in de UK Single Chart en de rest is, zoals dat heet, geschiedenis.
Naast een veelgevraagd soloartiest werd Einaudi ook een gerespecteerd film- en tv-componist. Een metier dat hij overigens al sinds de jaren negentig met veel succes beoefende. Zo kreeg hij in 2000 een Oscarnominatie voor de soundtrack van de film Fuori del mondo en won hij diverse Italiaanse onderscheidingen. Ook met de muziek voor de tv-serie Doctor Zhivago uit 2002 maakte hij grote indruk. Maar zijn grootste filmwapenfeit tot dusver is ongetwijfeld de soundtrack van de Franse succesfilm Les Intouchables uit 2011.

Wandelingen

Ondertussen ontwikkelde zijn stijl zich en breidde zijn vocabulaire zich weer uit van solo-piano tot strijkers, synthesizers en meer, zoals op In a Time Lapse uit 2013 en zijn grootste project tot nu toe: Seven Days Walking uit 2019. Deze set van zeven cd’s die gedurende zeven achtereenvolgende maanden verschenen, is de weerslag van een reeks wandelingen die hij door de Italiaanse Alpen maakte. Meestal volgde hij hetzelfde pad waar hem steeds weer nieuwe elementen opvielen. Het werd de basis voor bijna zeven uur muziek die in de aard een grootse variatiecyclus vormt. Het is werk dat nog steeds even ‘simpel’, onnadrukkelijk en toch beklijvend is als altijd. Ludovico Einaudi heeft daarmee de eenvoud tot kunst verheven en de kunst weer eenvoudig en voor iedereen gemaakt.