Album van de week Spaanse hartstocht

Veel Spaanse componisten vonden zichzelf in Parijs

Veel Spaanse componisten vonden aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste hun eigen wortels door uit hun geboorteland te vertrekken. De meesten gingen in Parijs studeren en keerden daarna terug om de Spanje een eigen klank te geven. Misschien kregen ze in Frankrijk helderder zicht op hun eigen muzikale erfenis. Rond die eeuwwisseling vond er in de ogen van de jonge Spaanse pianist Javier Perianes een vruchtbare uitwisseling plaats tussen beide landen. Franse componisten als Georges Bizet, Claude Debussy en Maurice Ravel lieten zich inspireren door Spanje. ‘Ravels moeder was een Baskische en anderen kenden het land van wereldtentoonstellingen uit die tijd. Aan de andere kant dompelden de Spaanse musici zich onder in de elitaire muziekscene van Parijs. In hun generatie kwamen twee fascinaties samen: die voor de Iberische cultuur en die voor de Parijse flair.’ Perianes deed de afgelopen jaren zijn best om de Spaanse muziek voor het voetlicht te brengen. Veel ervan is ten onrechte vergeten. Hij maakte albums met muziek van de onbekende tijdgenoot van Mozart, Manuel Blasco de Nebra en de 20ste-eeuwse Frederico Mompou.

Drie componist spraken over hun ‘kleine vaderland’

Na opnamen van Griegs Pianoconcert en Mendelssohn Lieder ohne Worte grijpt Perianes nu weer terug op zijn Spaanse erfenis met twee prachtige Pianokwartetten van Enrique Granados (1867-1916) en de vijftien jaar jongere Joaquín Turina (1882-1949). Granados verbleef op zijn twintigste twee jaar in Parijs. Hij kon er geen indruk maken en keerde terug naar eigen land, waar hij als bijnaam ‘de Spaanse Grieg’ kreeg, want hij zette het Iberische schiereiland op de muzikale landkaart, zoals Grieg dat deed met Noorwegen. Turina daarentegen was meteen een hit in Frankrijk. Daar ging ook het Pianokwintet, zijn Opus 1, in première. Bij een tweede uitvoering in het Grand Palais in Parijs ontmoette Turina zijn landgenoten Isaac Albéniz en Manuel de Falla. Gedrieën liepen ze over de Champs-Élysées en spraken over hun ‘kleine vaderland’ en hoe ze vanuit hun Spaanse achtergrond muziek konden schrijven ‘met uitzicht op Europa’. Turina kon het. In zijn Pianokwintet zijn invloeden van Albéniz, Beethoven en Franck terug te vinden: veel Europeser kan het niet.

In hun hartstocht zijn ze volbloed Spaans

Pianist Javier Perianes en het Cuarteto Quiroga doen hun landgenoten alle eer aan met gloedvolle vertolkingen vol van uiteenlopende kleuren en emoties. De vijf musici lijken elkaar volmaakt aan te voelen. In hun hartstocht zijn ze volbloed Spaans, maar hun klank verraadt dat zij elkaar eerder al in klassiek en romantisch repertoire hebben gevonden: nergens vliegt het muzikaal uit de bocht, wat eenvoudig zou kunnen gebeuren als je met een overdaad aan passie speelt.
In Perianes’ spel zweeft de ziel van zijn grote voorgangster Alica de Larrocha, de pianiste die hem nog wat lessen gaf. ‘Zij hield me voor’, zegt hij, ‘dat ik als Andalusisch musicus mijn hele leven wel Spaans repertoire wil spelen, maar dat ik me daartoe niet moet beperken. Ze ried me aan om me te verdiepen in een breed spectrum van componisten. “Want daar word je een beter musicus van”, vond ze.’ Perianes nam dat advies ter harte. En dat betaalt zich uit, want het geeft hem een keur aan uitdrukkingsmogelijkheden die Granados en Turina laten schitteren.

Lees en luister ook

• Focus 70 jaar Borodin Kwartet

• Album van de week Al Ayre Espanol

• Het meesterwerk Concierto de Aranjuez

• Kijk Avi Avital speelt Vivaldi

• In de spotlights Yuja Wang

• Componist in clip Claude Debussy