Paul Janssen | 21 februari 2019

Album van de week Baroque Journey

De Nederlandse blokfluitiste Lucie Horsch moet nog twintig worden, maar ze geldt op zijn zachtst gezegd al als een fenomeen. Ze maakte al veel indruk met haar Vivaldi-cd die drie jaar geleden goed was voor een Edison in de categorie ‘Debuut’. Met haar jongste cd, Baroque Journey, overstijgt ze haar eersteling ruimschoots en tovert ze alle verstokte blokfluithaters om tot diehard fans van dit zingende stukje hout.

Hemelse klanken bij de Dom

Ooit ergens in de periode rond 1625 moet de omgeving van de Dom van Utrecht bij vlagen betoverend zijn geweest. Dat kwam niet door de lichtval, niet door de hand van God en zelfs niet door het als een ranke deken over de stad uitwaaierende carillon. Dat kwam door een blind genie dat gewapend met slechts een blokfluit door de tuinen struinde die zich toen nog rond de kerk bevonden en al spelend op zijn stukje hout één werd met de natuur. Voor de mensen die de eer hadden toen in de buurt te zijn moet het een schouw- en vooral klankspel zijn geweest dat ze werkelijk aan de grond nagelde. Jacob van Eyck kon volgens de overlevering zo spelen dat alle beperkingen van die ‘simpele’ blokfluit wegvielen en dat het leek of de hemel zelf in zingen uitbarstte.

Blokfluithaat

Er is sindsdien veel gebeurd met de blokfluit. Of juist heel weinig. Van Eycks in Der Fluyten Lust-hof verzamelde muzikaliteit en genialiteit werd steeds meer een bundel voor stoffige archieven en de blokfluit verdween in de klassieke tijd en de romantiek naar de achtergrond. Het werd een instrument dat hoorde bij de renaissance en de barok. Tot pedagogen als de antroposoof Rudolf Steiner en Ad Heerkens in de twintigste eeuw bedachten dat het houten fluitje de beste opstap was naar een ‘echt’ muziekinstrument. De blokfluit werd de verplichte kwelling voor iedereen er van droomde piano, viool of gitaar te spelen. Het was eerst twee jaar afzien op het letterlijk adem benemende fluitje voordat er serieus muziek gemaakt kon worden. Vele veertig-, vijftig- en zestigplussers danken hun notoire blokfluithaat aan stoffige incapabele blokfluitdocenten en een oubollige bundel als De jonge blokfluiter.

Zingende adem

‘Wat mensen ontroert als ze naar blokfluit luisteren is de pure klank’, zegt Lucie Horsch in de liner notes bij haar net verschenen tweede cd Baroque Journey. Het is een uitspraak die waar is, en die nuancering behoeft. Natuurlijk zijn onder anderen Frans Brüggen, Walter van Hauwe, blokfluitkwartetten als het Amsterdam Loekie Stardust Kwartet en Brisk en de virtuoos van de jongere generatie Erik Bosgraaf van groot belang geweest voor de rehabilitatie van de blokfluit. Maar hoe goed ze ook waren en zijn, het blokfluittrauma bleef bij vele generaties bestaan.
Daarom moet bovenstaande uitspraak eigenlijk luiden: ‘wat mensen ontroert als ze naar blokfluit luisteren is Lucie Horsch’. Zij is de musicus die de tover van Jacob van Eyck doet begrijpen en herleven. Zij legt de blokfluit zo dicht bij de menselijke stem dat het werkelijk luisteren naar ‘zingende adem’ is. Dat deed ze al met de werken van Vivaldi en dat doet ze nu, iets ouder en ongetwijfeld ook wijzer, nog eens in het kwadraat op deze reis door het barokke blokfluitlandschap. Luister naar haar overrompelende interpretatie van het Concerto in D BWV 1059R, een hoboconcert dat Bach nooit afmaakte maar dat mede dankzij een klavecimbelbewerking van een hoboconcert van Alessandro Marcello later toch gereconstrueerd kon worden. De noten lijken gemaakt voor de onaardse klank van de blokfluit van Lucie Horsch. Hetzelfde geldt voor haar versie van Erbarme dich, de spannende stembuigingen in de Sonata seconda van Dario Castello en de schrijnende vertolking van Dido’s Lament uit Purcells Dido and Aeneas.

Blokfluitdroom

Natuurlijk scheelt het dat Lucie Horsch kan rekenen op de Academy of Ancient Music en een fantastische luitspeler as Thomas Dunford, maar het is en blijft de blokfluit die in handen van Horsch zo uit het sprookje De zingende nachtegaal lijkt gestapt die de aandacht trekt en de cd maakt tot ruim een uur feilloze therapie voor al die blokfluithaters. Eigenlijk blijft er na deze cd nog maar één blokfluitdroom over: Lucie Horsch op een mooie lentedag Lavolette, Engels nachtegaeltje en nog veel meer horen spelen uit Der Fluyten Lust-hof terwijl zij met gesloten ogen rond de Utrechtse Dom schrijdt. Pas dan zullen we werkelijk begrijpen waarom Jacob van Eyck zo’n vier eeuwen geleden niets vermoedende omstanders in een hemel vol wonderen deed geloven. En pas dan kunnen we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid concluderen dat reïncarnatie soms echt bestaat.