Joost Galema | 21 november 2018

Album van de week Bartoli en Vivaldi

Twintig jaar na het onverwachte succes van Het Vivaldi Album keert de mezzo Cecilia Bartoli terug naar de componist die haar loopbaan een nieuwe wending gaf. ‘Hij wist de menselijke ziel te beroeren’, zegt ze. Op haar nieuwe Vivaldi-cd is eenvoud en sensualiteit de rode draad.

‘Barokmuziek geeft ruimte aan gevoelens en gedachten’

Met haar vriendin, thrillerschrijver Donna Leon, discussieert ze vaak over wie de beste barokcomponist is. Daarbij kiest de in Venetië wonende Amerikaanse altijd de kant van Antonio Vivaldi, kind van de lagunestad. Misschien zou Bartoli dat het liefst ook doen, maar ja, zegt ze, we kunnen niet om duivelskunstenaar Georg Friedrich Händel heen. In de opera overvleugelt hij al decennialang zijn tijdgenoten. Toch, vindt Bartoli, kan Vivaldi in zijn beste aria’s wedijveren met Händel. Dat bewees ze twintig jaar geleden, toen iedereen de Venetiaan nog vrijwel uitsluitend kende van instrumentaal werk, zoals de Vier Jaargetijden.

Operacomponist Vivaldi? Afgelopen zomer erkende oud-platenbaas Costa Pilavachi in Salzburg dat hij er weinig vertrouwen in had, toen de mezzo twee decennia terug bij Decca het idee opperde voor een album met Vivaldi-aria’s. Maar de diva zette door en boorde een nieuwe markt aan, die van vergeten operarepertoire uit de barok. ‘Muziek uit die periode bezit een open geest die ruimte geeft aan gevoelens en gedachten. De noten zijn niet strak ingesnoerd, zoals later in de negentiende eeuw. Barok belichaamt een driedimensionale vorm van luisteren, denken en voelen. Die past bij de moderne mens.’, gelooft ze.
Dat het publiek voor deze muziek openstond had Bartoli al gemerkt gedurende recitals in het begin van de jaren negentig. Meestal zong ze op zo’n avond werk van Rossini, maar soms weefde ze er wat Vivaldi doorheen, en dat maakte grote indruk, zoals bij haar optreden in het Savoy Hotel in Londen.

‘Vivaldi bezingt emoties die in wezen altijd hetzelfde blijven’

Het Vivaldi Album groeide uit tot een hit, met ruim een half miljoen verkochte exemplaren. Het zette de toon voor de volgende twintig jaar, waarin Bartoli het pad verder baande door de vergeten barok. Niet alleen voor zichzelf, maar ook voor anderen. Wat volgde was een hausse aan herontdekte componisten, aria’s en zelfs hele opera’s die verschenen. ‘Vivaldi en zijn tijdgenoten wisten hoe ze de ziel van luisteraars moesten beroeren’, zegt Bartoli. ‘Hun muziek gaat over kleine en grote gevoelens uit het menselijk universum, de archetypische emoties van liefde en haat, vreugde en verdriet, angst en overmoed, die in wezen altijd hetzelfde blijven.’
Het is een snikhete augustusdag en ze zoekt verkoeling in het schemerdonker van de bibliotheek in het Salzburgse Schloss Leopoldskron, waarvan de tuinen ruim een halve eeuw geleden het decor waren van de film The Sound of Music. Hier viert ze met een copieus diner de dertigjarige verbintenis met platenlabel Decca met een nieuw Vivaldi-album, dat een andere sfeer ademt dan de vorige. ‘De muziek blijft me fascineren, omdat hij voor de stem schreef alsof die een viool was. Ik wil nu een andere kant van Vivaldi laten zien. Dat eerste album stond vooral in het teken van de vocale acrobatiek, de virtuoze versieringen. Maar op andere momenten componeert hij mooie en pure melodielijnen. Sensueel en dramatisch. Simpel ook. En eenvoud is de kroon op de kunst. In dat geval ontdoe je de muziek en jezelf van alle sluiers waarachter je je kunt verschuilen.’

In Amsterdam staat Santa Cecilia op een voetstuk

Bartoli reist met het nieuwe Vivaldi-album Europa rond. Vrijdag staat ze in Het Concertgebouw in Amsterdam. In 1996 maakte ze daar haar debuut met liefst twee recitals, waarvan die in begin december ook aria’s van Vivaldi telde. De mezzo zong ‘vederlicht fladderend en door de goden bevleugeld’, schreef NRC Handelsblad. ‘Zoals een jonge forel stroomopwaarts door bergbeken dartelt.’
Ze zette dertig jaar oud destijds de toon voor de toekomst, waarin de diva een van de populairste solisten in Amsterdam werd. Dat leverde haar al in 2004 de Concertgebouw Prijs op, ingesteld om musici te eren die over een langere tijd een belangrijke bijdrage leveren aan het artistieke profiel van de beroemdste zaal van Nederland. Ze keert er bijna elk jaar terug. ‘Het voetstuk waarop ze sinds jaar en dag in Amsterdam staat’, schreef Trouw in 2010 na een Händel-recital, ‘verstevigde ze met dit optreden nog maar eens. Dat ze ooit van dit voetstuk zou kunnen vallen lijkt onbestaanbaar. Wat kan aan de palmares van Santa Cecilia nou nog toegevoegd worden? Een zaligverklaring? Vooruit!’