Classics To Go | 19 december 2016

Instrument Trompet

De trompet is een zeer veelzijdig instrument en wordt gebruikt voor alle soorten muziek van barok tot jazz.

De trompet

De trompet is het hoogst klinkende instrument in de familie der koperblazers. Van de 17e eeuw tot halverwege de 18e eeuw werd de trompet gezien als de koning van de instrumenten. De trompet kreeg een hoofdrol in feestelijke composities van Purcell, Händel en Bach. In de juiste handen kan het beperkte harmonische bereik van de ventielloze natuurtrompet bijzondere virtuositeit en lyriek aan de speler ontlokken.
Tegen het einde van de 18e eeuw veranderde de muzikale smaak en dat betekende dat de trompet zijn plek vond als begeleidend instrument achterin het orkest. De lange natuurtrompet maakte plaats voor de kortere ventieltrompet, waarmee chromatisch kon worden gespeeld. Deze ontwikkeling zette bijvoorbeeld Joseph Haydn in 1796 ertoe aan zijn beroemde Trompetconcert te schrijven. Maar vanwege technische problemen zagen componisten het instrument nog altijd vaak over het hoofd als soloinstrument.
Pas in de 20e eeuw werd de trompet als volwaardig soloinstrument ontdekt door de jazzmuziek die in die periode ontstond. Ondertussen gebruikten componisten als Mahler en Stravinsky het volledig potentieel van de trompet binnen het symfonieorkest.
Tegenwoordig heeft de trompet nieuwe ambassadeurs gevonden onder hedendaagse componisten. Onder meer Harrison Birtwistle en James MacMillan schreven nieuwe werken voor het instrument. Ze werden daartoe aangemoedigd door de beste solisten ter wereld, zoals de Zweedse trompettist Håkan Hardenberger en Alison Balsom uit Groot-Brittanië.
De meeste trompetten zijn in Bes gestemd, maar steeds meer trompettisten gebruiken ook in het symfonieorkest de trompet in C.

Werken

Haydn – Trompetconcert

Haydn schreef dit driedelige concert in 1796 voor trompetvirtuoos Anton Weidinger, die een ventieltrompet had ontwikkeld wat ervoor zorgde dat je er chromatisch op kon spelen. Het werk blijft een van de bekendste werken uit het trompetrepertoire en wordt algemeen beschouwd als een van Haydns belangrijkste composities.

Hummel – Trompetconcert

Het is erg waarschijnlijk dat Hummel zijn idool Haydn nastreefde toen hij dit levendige concert in 1803 componeerde. De première op Nieuwjaarsdag in 1804 werd gespeeld door Anton Weidinger, ter gelegenheid van Hummels aanstelling als kapelmeester aan het hof van Esterházy. Net als het concert van Haydn is Hummels concert een essentieel onderdeel van het trompetrepertoire.

Sjostakovitsj – Concert voor piano, trompet en strijkers

Sjostakovitsj’ Eerste Pianoconcert verscheen in 1933. Het is een toegankelijk, bijna luchtig stuk, waarin de piano en de trompet het publiek prikkelen met muzikale parodieën.

Birtwistle – Endless Parade

Birtwistle’s Endless Parade (1987) is geschreven voor de Zweedse trompetvirtuoos Håkan Hardenberger. Het werk roept het beeld op van een carnaval dat plaatsvindt in de nauwe straten van Lucca. De trompet en vibrafoon verbeelden dit spektakel ieder op eigen wijze.

Händel – Eternal Source of Light Divine & Let the Bright Seraphim

Händel schreef het eerste stuk als onderdeel van de Ode for the Birthday of Queen Anne in 1713. In plaats van de acrobatische toeren te laten horen, die gewoonlijk geassocieerd worden met de natuur- of baroktrompet, demonstreert Händel in dit betoverende duet juist de lyrische kwaliteiten van het instrument. Ook het tweede stuk is een duet met sopraan, maar laat juist de virtuozere kant van de baroktrompet zien.

Beroemde trompettisten

Håkan Hardenberger (1961)

hakan

De Zweedse virtuoos Håkan Hardenberger kreeg zijn eerste trompet toen hij acht jaar oud was. Zijn leraar was de in Malmö gevestigde trompettist Bo Nilsson, die hem een ijzeren discipline bijbracht. Toen hij 16 jaar oud was, studeerde Hardenberger aan het Conservatorium van Parijs bij de gerenommeerde trompettist Pierre Thibaud, en vervolgens in Los Angeles bij Thomas Stevens.
Hardenbergs spel is altijd tot in de puntjes verzorgd. Zijn succesvolle solocarrière heeft gezorgd voor een uitbreiding van het moderne trompetrepertoire met nieuwe werken van onder meer Birtwistle (Endless Parade, 1987) en HK Gruber (Aerial, 1999).
Hardenberger heeft vele zeer succesvolle opnamen gemaakt. De trompettist is daarnaast een veelgevraagde leraar. Een van zijn oud-leerlingen is Alison Balsom.

Alison Balsom (1978)

De Britse trompettiste Alison Balsom was slechts zeven jaar oud toen ze kornet begon te spelen bij de RoystonTown Band in Hertfordshire en trompetles kreeg op haar basisschool. Toen ze negen jaar was hoorde en zag ze Håkan Hardenberger Hummels Trompetconcert spelen en dat inspireerde haar om net als hij solotrompettiste te worden.
Na haar studie aan de Guildhall School of Music en het Conservatorium van Parijs, studeerde ze bij John Wallace aan het Royal Scottish Conservatoire en uiteindelijk bij Hardenberger. Alison Balsom heeft veel succesvolle opnamen gemaakt, waaronder het Trompetconcert van Haydn en een nieuw werk voor de trompet van James MacMillan genaamd Seraph (2011).

Maurice André (1933-2012)

Maurice André was de bekendste trompettist in de periode na de oorlog. Zijn opnamen uit de jaren ‘60 en ‘70 hebben de trompet opnieuw als soloinstrument over het voetlicht gebracht.
André werd geboren in een arbeidersgezin in Frankrijk en begon zijn carrière als mijnwerker. Hij kreeg les op de kornet en de trompet van een van de vrienden van zijn vader. Deze vertelde hem dat hij in aanmerking zou komen voor gratis onderwijs op het Conservatorium van Parijs als hij zich zou aansluiten bij een militaire kapel, wat hij ogenblikkelijk deed.
Aan het begin van zijn carrière had hij een paar keer een aanstelling bij een orkest, maar raakte gefrustreerd vanwege het gebrek aan solo-partijen voor de trompet. Nadat hij in 1963 de prestigieuze ARD International Music Competition in München had gewonnen, trok hij de aandacht van veel dirigenten. Hij kreeg de gelegenheid om stukken te spelen die buiten de competentie van de meeste orkesttrompettisten vielen. Zijn bekendheid heeft tot veel nieuwe werken voor de trompet geleid, waaronder concerten van André Jolivet en Henri Tomasi, die inmiddels tot het vaste trompetrepertoire behoren.