Top 25 Mooiste koormuziek

Allegri – Miserere

In een top 25 van de koormuziek kun je haast niet anders dan beginnen met Allegri’s Miserere. Deze uitvoering van The Sixteen onder leiding van Harry Christophers vangt de intense emotie als geen ander. Het bekende stuk met zijn hoge vocale lijnen werd door de kerk na zijn ontstaan van zo’n grote waarde geacht, dat de Paus gedurende meer dan een eeuw iedereen die het publiceerde dreigde in de ban te doen. Maar nadat de 14-jarige Mozart de jaarlijkse uitvoering in de Sixtijnse Kapel bijwoonde en het hele stuk vervolgens uit het hoofd uitschreef, werd de pauselijke ban opgeheven.

Bach – Hohe Messe

Maar weinig werken uit de koormuziek getuigen van zulke immense uitdrukkingskracht als Bachs Mis in b kleine terts. Dirigent Leopold Stokowski verwees ernaar als muziek met ‘expressie en bewustzijn van een kosmische omvang’. Bach schreef het werk in een periode van ongeveer vijfentwintig jaar, maar deze uitvoering van Sir John Eliot Gardiner zorgt in tegenstelling daartoe voor een ononderbroken piekervaring van een kleine twee uur.

Bach – Matthäus Passion

Voor deze spirituele krachttoer deelt Bach het koor en het orkest in de Matthäus Passion op ingenieuze wijze in tweeën. Maar in de koralen worden de krachten weer gebundeld. Riccardo Chailly dirigeert deze sensationele uitvoering van het Leipzig Gewandhaus Orchestra, waarin het beste van de moderne en oude traditie gecombineerd wordt. In het openingskoor worden de hartstochtelijke jammerklachten van het koor gekalmeerd door het jongenskoor.

Bach – Johannes Passion

Meteen vanaf het aangrijpende openingskoor viert de Johannes Passion het leven van Christus als de ware zoon van God en raakt de luisteraar met een diep gevoel voor drama. Albert Schweitzer, de bekende Bach-geleerde, beschreef de geest van dit werk als ‘schoonheid en tederheid met een immense zeggingskracht’. In deze prachtige uitvoering van Sir John Eliot Gardiner wordt ook de grote beeldende kracht van de muziek sterk onderstreept.

Beethoven – Missa Solemnis

Wanneer je naar deze ‘religieuze symfonie’ luistert, ervaar je de verzengend intense gemoedstoestand waarin Ludwig van Beethoven deze muziek componeerde. Een van zijn goede vrienden herinnert zich de componist ‘zingend, jankend en stampvoetend toen hij de fuga van het Credo schreef… Geen enkel kunstwerk van een dergelijke omvang en impact zal ooit in zulke heftige werkomstandigheden het licht gezien hebben’.

Brahms – Ein Deutsches Requiem

Hoewel Brahms met nadruk beweerde dat hij zijn Deutsches Requiem niet componeerde met een bepaalde persoon in gedachten, is het een feit dat de dood van zijn moeder en zijn geliefde vriend Robert Schumann hem tijdens het schrijven diep getroffen hebben. Het stuk is een krachtige mix van de classicistische en romantische Brahms, in deze uitvoering van Claudio Abbado en de Berliner Philharmoniker tot een perfecte eenheid gesmeed.

Britten – War Requiem

Gecomponeerd voor de opening van de verbouwde Coventry Cathedral in 1962, liet Brittens War Requiem het publiek en de musici na de première compleet geshockeerd achter. Zo intens was de muzikale ervaring. Zelfs de normaal stoïcijnse bariton Dietrich Fischer-Dieskau hield het niet droog. Van deze legendarische opname onder leiding van de componist werden vervolgens een ongeloflijke 200.000 exemplaren verkocht in minder dan zes maanden tijd.

Bruckner – Tweede Mis in e kleine terts

Bruckners geloof in God was sterk en onwrikbaar. Dat ging zo ver dat de componist al zijn muziek, waaronder zijn symfonieën, als behorend tot Hem zag. In de glorieuze Mis in e kleine terts onderstreept Bruckner de betekenis van de tekst met stevige, treffende harmonieën en verheffende koren. ‘Ze willen dat ik op een andere manier schrijf,’ was zijn antwoord op kritische onverschilligheid als reaktie op zijn werk, ‘Dat zou ik kunnen, maar dat móet ik niet!’

Elgar – The Dream of Gerontius

De première van Elgars meesterwerk voor koor The Dream of Gerontius op 3 oktober 1900 in Birmingham was een regelrechte ramp. Het koor en het orkest waren slecht voorbereid, de solisten bleken vergane glorie en de dirigent had de eisen van de overweldigende partituur drastisch onderschat. Deze opname van het stuk over de reis van de ziel van het sterfbed van een vrome man naar het hemelse gerecht en het vagevuur daarentegen, laat ons de grote verbeelding van de componist Elgar ervaren.

Fauré – Requiem

Dit fijnzinnige Requiem was in eerste instantie bedoeld als een tegenreactie op het massale Requiem van Hector Berlioz. Maar uiteindelijk werd het werk voor Fauré een middel om zijn verdriet over het verlies van zijn ouders te uiten. Deze hypnotiserende interpretatie van Charles Dutoit met een heldere, intense klank weerspiegelt Fauré’s kijk op de dood als een gelukkige bevrijding, een streven naar tevredenheid in het hiernamaals, eerder dan een pijnlijke ervaring.

Handel – Messiah

In de zomer van 1741 kreeg Handel het libretto voor een nieuw oratorium over Christus de Verlosser. Hij sloot zichzelf op en werkte lange dagen door tot diep in de nacht zonder eten of drinken. Na 25 dagen kwam hij naar buiten met de partituur van de Messiah, een dramatisch meesterwerk waarover Handel zelf zei: ‘Ik denk dat God mij heeft bezocht!’ De uitvoering van Christopher Hogwood doet met zijn transparantie, kracht en helderheid absoluut recht aan de muziek.

Handel – Coronation Anthems

Luisterend naar deze inspirerende opname van het King’s College Choir, is de snelheid waarmee Handel deze vier Coronation Anthems (inclusief het beroemde Zadok the Priest) componeerde moeilijk te geloven. Toen Koning George I onverwacht stierf, vroeg zijn opvolger George II, hem om muziek te schrijven voor zijn plotselinge kroning. Händel schreef alle vier de stukken binnen een maand.

Haydn – Missa in Augustiis, ‘Nelson Mis’

Dit is de beroemdste van de zes missen die Haydn componeerde voor zijn werkgever Prins Nicholas II. De oorspronkelijke titel was Mass for Times of Distress, maar het werk verdiende zijn bijnaam met een bezoek van Lord Nelson. Deze was zo aangedaan door Haydns muziek, dat hij hem een gouden horloge cadeau deed dat hij in de slag van Abu Qir had gewonnen. De schitterende uitvoering van Trevor Pinnock en zijn English Concert staat bol van de passie en het drama.

Haydn – Die Schöpfung

Uitgangspunt voor dit werk is een log libretto vertaald uit Milton’s Paradise Lost naar het Duits en weer terug naar het Engels. Handel had de tekst een halve eeuw eerder afgewezen, maar Haydn veranderde het bijbelse verhaal over de oorsprong van de mensheid in puur goud. De sprankelende uitvoering van Paul McCreesh neemt je mee terug naar de opwinding van de première, toen het publiek aan het eind van het eerste deel eerst moest worden gekalmeerd voordat de muziek hervat kon worden.

Mahler – Achtste Symfonie

Gustav Mahler schreef zijn Achtste Symfonie voor de immense bezetting van acht solisten, twee koren en een enorm orkest, inclusief extra koperblazers achter de coulissen, twee harpen, een mandoline, celesta, piano, klokkenspel, gong, orgel en harmonium. De dynamiek van het stuk beweegt zich van een zachte fluistering naar ware uitbarstingen van geluid. Het is een ongekende muzikale adrenalinekick. Riccardo Chailly dirigeert het Koninklijk Concertgebouworkest, waarvan de Mahler-traditie legendarisch is.

Mendelssohn – Elijah

De première van Mendelssohns Elijah in 1846 was zo’n sensatie dat acht nummers moesten worden herhaald voordat er verder gegaan kon worden. Gedurende lange tijd oversteeg de populariteit van dit oratorium die van Handels Messiah. Het is een zeer beeldend werk, waarvan de vorm verwijst naar de oratoria van Bach en Handel. Maar Mendelssohn genie geeft een geheel eigen Romantische kleur aan deze onweerstaanbare muziek.

Monteverdi – Vespro della Beata Vergine

Toen Monteverdi deze verzameling kerkelijke composities schreef, was hij zeer ongelukkig en treurde hij over het verlies van zijn vrouw. Hij probeerde met zijn Vespro della beata Vergine tevergeefs een positie te verkrijgen aan het pauselijke hof in Rome. Het resultaat is een reeks werken van een werkelijk indrukwekkende kwaliteit, die zeer gedurfde zowel wereldlijke als religieuze stijlen omvat. De opname van Sir John Eliot Gardiner won diverse prijzen.

Mozart – Requiem

Toen Mozart begon met het schrijven van zijn laatste meesterwerk voor koor, doofde zijn licht snel. Hij leed aan vlagen van duizeligheid en zelfs zijn geliefde huisdier, een kanarie, werkte op zijn zenuwen. Hij schreef het Lacrimosa vlak voordat hij bezweek, de perfecte muziek om hem welkom te heten in het hiernamaals. John Eliot Gardiner met zijn Monteverdi Choir maakte de perfecte opname van dit meesterwerk.

Mozart – Grosse Messe in c kleine terts

Mozart componeerde zijn Mis in c in 1782 als een speciaal cadeau voor zijn bruid Constanze Weber. De expressieve uitdrukkingskracht ervan wordt alleen geëvenaard door zijn grote opera’s. Het stuk ging na slechts een enkele repetitie in première. Je vraagt je af hoe dat geklonken zal hebben, zeker in vergelijking met deze sublieme uitvoering onder leiding van Paul McCreesh.

Orff – Carmina Burana

In 1934 ontving Carl Orff een bloemlezing van middeleeuwse poëzie getiteld Carmina Burana. In een vlaag van grote inspiratie componeerde hij met een zinderende snelheid de muziek bij de teksten. ‘Het voelde alsof de noten al in mijn hoofd zaten,’ zei hij daar later over. Het meesterwerk leverde hem een klein fortuin op, vooral nadat de muziek gebruikt werd in reclames. Orff was zo ingenomen met Eugen Jochums vertolking, dat hij deze opname bestempelde als ‘mooiste uitvoering’.

Poulenc – Gloria

Poulencs Gloria, geschreven voor sopraan, koor en groot orkest is een van zijn meest fascinerende werken uit de koormuziek. Volgens Poulenc is het geïnspireerd op ‘een paar Benedictijnse monniken die ik op een dag zag voetballen’. Toen hem bij de repetities voor de première in 1961 de vraag werd gesteld hoe het koor zou moeten klinken antwoordde hij: ‘Zoals Maurice Chevalier!’

Tallis – Spem in Alium

Het 40-stemmige motet Spem in alium (Ik heb mijn hoop nooit in iemand anders dan jou gesteld) is geschreven voor de indrukwekkende bezetting van acht vijfstemmige koren. Als luisteraar ervaar je de ene klankgolf na de andere over je heen komen. Dit haast bewelmende web van vocale klanken wordt schitterend vormgegeven door het Britse ensemble I Fagiolini onder leiding van Robert Hollingworth.

Vaughan Williams – Serenade to Music

Vaughan Williams’ magische zetting van een scène uit The Merchant of Venice is geschreven voor zestien vocale solisten en orkest en klinkt beeldschoon in deze uitvoering onder leiding van Sir Roger Norrington. Tijdens de première in 1938, toen donkere politieke wolken zich verzamelden boven Europa, zat Rachmaninov, die voor de pauze zijn eigen Tweede Pianoconcert had gespeeld, openlijk te huilen in de zaal.

Verdi – Requiem

Toen Verdi dit Requiem ter nagedachtenis aan de Italiaanse schrijver Alessandro Manzoni componeerde, maakte hij gebruik van werkelijk elk wapen in zijn muzikale arsenaal. In eerste instantie was de componist terughoudend ten aanzien van het schrijven van een requiem: ‘Er zijn er al meer dan genoeg!’ Maar uiteindelijk bracht hij in dit stuk al zijn kanonnen in stelling. Vooral in het opwindende Dies Irae, dat in deze opname ontroerend heftig tot leven wordt gebracht.

Vivaldi – Gloria

Na de première in 1715 lag Vivaldi’s inspirerende Gloria te verstoffen, totdat de manuscripten in het begin van de 20e eeuw werden herontdekt. In geen enkel ander werk van Vivaldi komt zijn vaardigheid tot het transformeren van eenvoudige ideeën tot ontroerende en aansprekende composities beter tot uitdrukking dan in dit magistrale koorwerk. En zeker wanneer John Eliot Gardiner dirigeert.

Lees en luister ook

• De vergelijking Bachs Johannes-Passion

• Het meesterwerk Matthäus-Passion

• De vergelijking Brahms Requiem

• Het meesterwerk Mozarts Requiem

• Het meesterwerk Händels Messiah

• Het meesterwerk Requiem van Fauré